280 281 (9)

Rozdział

Rozdział 10. Wzrost K*»podarr/y

281

Wzrost gospodarczy

i Najpowszechniej stosowanymi miernikami wzrostu gospodarczego są: stopa ””prostu produkcji (nazywana inaczej tempem wzrostu) oraz indeks wzrostu produkcji-

Stopę wzrostu produkcji między dwoma okresami można zdefiniować jako stosunek przyrostu produkcji między tymi okresami do poziomu produkcji w okresie wiciowym. Można to zapisać następująco:

« = <10.1)

Y.

Y,

Yt-Yp

Y₀

(10.3)

(10.4)

W rozdziale dziewiątym próbowaliśmy wyjaśnić determinanty produkcji w gos-pod arce, prowadząc analizę w ramach krótkiego okresu, a więc przy danych rozmiarach zdolności wytwórczych gospodarki. Obecnie podejmiemy próbę wyjaśnienia czynników wpływających na wzrost produkcji w gospodarce w ramach analizy długookresowej, a więc przy założeniu, że zdolności wytwórcze gospodarki mogą być powiększane. Problematyka ta znajduje się w centrum rozważań teorii wzrostu gospodarczego, rozwijającej się dynamicznie w ekonomii od początków XX wieku.

10.1. Pojęcie i mierniki wzrostu gospodarczego

Przez wzrost gospodarczy rozumiemy proces powiększania podstawowych wielkości makroekonomicznych w gospodarce, a w szczególności proces pow iększania produkcji w skali całej gospodarki. Obok pojęcia wzrostu gospodarczego w literaturze ekonomicznej wyodrębnia się pojęcie rozwoju gospodarczego, które ujmowane jest szerzej. O ile bowiem wzrost gospodarczy traktowany jest jako proces ilościowych zmian wielkości makroekonomicznych, to w zakresie znaczeniowym pojęcia rozwoju gospodarczego uwzględnia się nic tylko zmiany ilościowe wielkości makroekonomicznych, ale również jakościowe zmiany w gospodarce, dotyczące zwłaszcza systemu społeczno-gospodarczego, organizacji społeczeństwa oraz innych aspektów struktur gospodarczych. W rozważaniach zawartych w niniejszym rozdziale interesować nas będą jedynie procesy charakterystyczne dla wzrostu gospodarczego.

W analizach wzrostu gospodarczego koncentrujemy uwagę na zmianach produkcji w czasie (oczywiście w wyrażeniu realnym). W związku z tym istotne jest określenie mierników wzrostu produkcji oraz okresów, dla których te mierniki są obliczane.

Okresem, dla którego obliczane są zazwyczaj zmiany produkcji, jest okres jednego roku. Takie podejście umożliwia uchwycenie zmian produkcji w stosunku do roku poprzedniego. Pozwala ono również na obliczanie średniorocznych zmian produkcji dla okresów kilkuletnich, co ma istotne znaczenie w analizach wzrostu gospodarczego.

jędzie: g - stopa (tempo) wzrostu produkcji; Y₀ - wartość produkcji (mierzonej pKB bądź też dochodem narodowym) w okresie wyjściowym, T, - wartość produkcji w okresie końcowym; AY - przyrost produkcji między okresem końcowym a okresem wyjściowym.

Stopę wzrostu produkcji wyraża się często w procentach. W tym celu formułę (10.1) należałoby pomnożyć przez 100%. Formuła procentowa jest wygodna, gdyż pokazuje ona bezpośrednio, o ile procent wzrasta produkcja między badanymi okresami.

Indeks wzrostu produkcji można zdefiniować jako stosunek poziomu produkcji w okresie końcowym do poziomu produkcji w okresie wyjściowym, co można zapisać:

gdzie: •/ - indeks wzrostu produkcji; zaś Y₀ i Y\ - oznaczają to samo, co w formule

(10.1).

L Formuły indeksów wzrostu produkcji są często mnożone przez 100 dla ułatwienia analizy. Przy takim ujęciu, zakładającym, iż produkcja w okresie wyjściowym wynosi 100, otrzymujemy indeksy wzrostu dla kolejnych okresów, wskazujące bezpośrednio na zmiany produkcji w tych okresach w stosunku do okresu wyjściowego.

I Między miernikami wzrostu gospodarczego tj. stopą wzrostu a indeksem wzrostu występują określone powiązania. Łatwo to zauważyć, przekształcając formułę (10.1) w następujący sposób:

-r-1.

Mamy więc:

g^mr-•.

Y‘g+l.

Jak wynika a (orinul (10.4), stopa wzrostu produkcji jest równa indeksowi l wzrostu produkcji pomniejszonemu o 1, zaś indeks wzrostu jest stopa wzrostu