274 275

Ud HM Tl>

Propofcj* odpowiedzi „bardzo szczęśliwy'⁵ i . nit (bardzo) szczęśliwy ^v g.:v#0 Uam.. CMm* JMU » JRw; 419 MP«MHMb

- dochód ---SM

;ui itit to nut miejsce w krajach zamożnych. W warunkach roku 1995 progiem krytycznym bvia sita nabvucza równa JO 000 USD Przyrosty zamożności powyżej tej wielkości wtą/ały się z malejącymi przyrostami dobrostanu. jest to istotny wy nik i wskazówka przeciw bezw arunkowej materializacji szczęścia społecznego.

Pi zyjrzyjmy się jeszcze jednym badaniom szczebla maki-społecznego, korzystając z puli danych GSS 2002. Boski i Cu hornski (20031 porównali odsetki respondentów deklarując* eh wvsoki i niski poziom zadowolenia z żvcia (ryc. 7.13).

Wy mki po raz kolejny potwierdzają wcześniejsze ustalenia. w sześciu krajach postkomunistycznych odsetek obywateli nieszczęśliwych przewyższa tych, którzy są ze swego zyoa zadowoleni (w Rosji najbardziej). W pozostałych krajach (oprócz Cypru. Izraela i RPA. gdzie przez dziesięciolecia trwał konflikt wojenny) szczęśliwi przeważają.

Stałość dobrostanu na poziomie kraju w perspektywie historycznej

Pi a dław iłem dotychczas dramaty cznie duże różnice iv!iędzv legionami kuiturowo-połitycznymi. a także stałość dobrostanu w czasie w tych obszarach zwłaszcza w kra-uch komunistycznych i postkomunistycznych oraz post-proitstandach Czyż więc poziom dobrostanu rozpatrywane w perspektywie historycznej zachowuje stałość? W jakiej relacji pozostaje do wzrostu gospodarczego za-hodzatef© w określonym okresie historycznym?

Istnieją dane pozwalające przybliżyć nas do odpowiedzi na te pytania. Diener i in. (1999) zestawili zmiany w poziomie dochodu narodowego (PKB) oraz subiektywnego dobiosumu na przestrzeni 45 lat w Stanach Zjednoczonych (m 7.14).

lak widać, poziom zamożności (przy kontroli inflacji oraz obciążeń podatkowych) wzrósł w tym okresie 2,4 raza, pod-<L4% gdy poziom dobrostanu pozostał niezmienny. Diener i Ol mi v yo. 203) podaję podobne wyniki dla 14 kra-e*w >1 maz Stanów Zjednoczonych: nachylenie skali dobro-tfanu wzgłedem tempa wzrostu gospodarczego jest płaskie.

/.lic/nosci pokazane na ruinie 7.14 przytacza ro^,. nież Czapiński (2004b. s. 60) i proponuje teorie wyj&■ jace: porównań ni a? adaptacji. Zgodnie z ta p*r*Bj oszacowanie własnego poziomu dobrostanu jest tfebr porównań w zględem innych (jednostek, krajów), a sdas cza względem własnych aspiracji, które rosną *’Wipt, ziomem osiągnięć, przez co rozbieżność może pomp wac niezmienna Podobnie, teoria adaptacji. Ia«e mechanizm odwołuje się do metaforycznego wyobrażeń ..bieżni treningowej": człowiek przebiera na niej liM* nogami, stojąc w miejscu ’. Metafora ta ilustruje paraj * salne zjawisko przesuwającej się w przeszłość uśą, j> świadczeń, która zmusza człowieka do równie szytóid adaptacji neutralizujących jej ruch. Człowiek, przYS-*-wując się do tych zmian środowiskowych, ma więc złudzenie stania w miejscu: pozostaje w dodatku ciągle w m samym dystansie do pozornie niezmiennych celów so^-cych przed nim. Przykładowo, osoby pamiętające paw* zaopatrzenia sklepów w Polsce w początku lat 80 XX * (tylko butelki z octem na półkach) powinny być niema szczęśliwe z powodu raju konsumenckiego w dzisiejszy? galeriach. Zgodnie z teorią adaptagi stan wspólczew traktowany jest jednak jako „normalny", a poziom zadowolenia nie odzwierciedla obiektywnych różnic, jakierey-struje pamięć autobiograficzna. Adaptacja redukuje od®

'' W tym miejscu należ) wspomnieć o zabawnej pomyłce jęr*c-wej Czapińskiego, kióra zwiazana jest z błędnym dumaemammat r.ia hedonic ireadnsUl. Otóż Czapiński (2004b. s. 721 tiumaav je m ..młyn hedoroczny" Jak wiadoma, tmdmill to taśma sztucznej xxa biegowe; stosowana w nowoczesnych salach gimnastycznych Y\;~v? dzona w rud) wymaga szybkiego przebierania nogami, choc saski» oąca biegnąc me posuwa się do przodu. Polski autor puui '*■ tazji pisząc hkdontczny miyn zmtelit » krćlkim czasi? oba mdaąy ómt sień życiowych - tragiczne i radosne - w niemal taką samo on.*-- ' nu psychicznego. I dalej zapytując. Dlaczego hedomczny nMmptś/m anękt» neutrolm białej. lecz efektem jego działa nu fest stan tak mycy •zaróżowiony*, przesunięty w kierunku pozytywnym? is. 73}. Otta ;rKj— się w tych komentarzach nie tyJko poetyka autora, ałr błędna tacja mechanizmu adaptacji, którego istota przejasna się >. p«*wf ze człowiek biegnąc do przodu, stoi w miejscu.

Rycina 7.14

Wzrost zamożności materialnej i stałość poziomu dobrostanu na przestrzeni 45 lat w Stanach Zjednoczonych

ŹrOOSo Diener i in.. 1999

cie zmiany i wyzwala motywację ciągłego dążenia do wyz-szvh celów w pogoni za złudzeniem wyższego dobrostanu

Wreszcie, Inglehart i Klingemann (20001 pokazują. ;•? poziom i różnice w dobrostanie (odsetek osób ..bardzo zadowolonych z życia jako całości'j w 11 krajach Starej Unii są bardzo stabilne w okresie 25 lat, odkąd zaczęty pojawiać się sondaże Eurobarometru (rycina 7.15).

Różnice między krajami, które znajdują sic na podobnym poziomie rozwoju, są dramatycznie duże. podczas gdy w analizie wewnątrz społeczeństw wzdłuz osi czasu obserwuje się godną uwagi stałość |z wyjątkiem Belgii przechodzącej liczne wewnętrzne kryzysy związane z utrzymaniem jedności państw owej) W Polsce daje się na przestrzeni 17 łat, począwszy od roku 2000, zauważyć pewien przyrost dobrostanu. Na skali “ stopniowej. gdzie 1 = wspaniale życie, a 7 = okropne znie war-tok średnia w '995 r wynosiła M * 3 *5. w JOt7 im H = 2.M tCzaprtHici Pasek 2007. \ 140i Aloszę iu uwazrc Se ze w/giędu na kierunek skai< sutsza «WMt iiczhowa mamcia ru wvzszy poziom dóbr V4mi 1 Wami jednak zaznacz*, tt PKB, ap wvnowł w Poi we w 1990 r 2900 USD jAihk. Rraio 2004.». 3B» a w 2004 jaz ?; TA USD (patrz załącznik 7.li

O de teone porównań - adaptacji mogą wyjatnu wr «matixkraf0wą stabilność dobrostanu I jego twewradi-v*»k m zmian* dobrobyty n rvłe wobec Ktotnvch rozn* «vedrv krajami o podobnym poziomie dobrobytu. pozostają one bezradne. Wyraźnie muszą u. mterwefuowk inne dotychczas roeomawiane czynniki kułturosve

Od r 2 0,70 na poziomie kulturowym do r *0.10 m poziomie jednostkowym: różnice w stopniu materializacji dobrostanu społeczeństw i osób

Nie pisałem dotychczas o ssłezoow lach nuędz. zamożnością osób a ich jednostkowym dobrosunem psychicznym, ponieważ związki te są bardzo słabe Potwierdza to wielu badaczy Jak wymii z wielu zestawień Dienera i Oahtego (2000). mamy ;u do mniema z ruzrocami współczynników korelacji rzędu r ■ 0.10 dla danych indywidualnych (wewnątrzkrajowych) w porównaniu trm 0.70 dla danych kulturowych jporói• nan miedzy krasami). W innym opracowaniu. Diener i in formułują wniosek hardziej dobimit*:

JDame me gunnuamw ■tnww s-liwj ior»i priwiwawną pro-wadraicj ad śathmśu dobrasMiu pndmamefo! ! toęaoh ■dhv u r.Ik-- nmo boda i w -ęsiiwi ad dhupch pośuey gdy bapm woń h • mdo Oudwj siaęsłiwe od biednwch.

I-i

Udsw tom w«rt9t, pwmaśaa wytej mt mm ork w msei MdowłMi xr aweęa if iiidofiJii eycu > i ncu jako caUttd. nawtst pa• hwMroś poi,-rnui *•«kodu UJ djlrer jak dąjf-nu itwferw

RjMm 740

Stałość potłomu i różnic wdobfMtwda w wybranyob ktałaefe »wop<d»kich m przaitrzanł 2S lat

Od przwiwociM do dubrmtaMi. Problematyka szczęku w życiu jednostki i społeczeństwa

Szczęśliwe kraje i d«. tenaaiaaty <fe*R»tan« na pt-r. m m d'

2