28

V

STOSUNEK TEORII POZNANIA DO INNYCH NAUK FILOZOFICZNYCH

Przedstawiliśmy wyżej te zagadnienia teorii poznania, które uchodzą za klasyczne. Nie są to wszystkie zagadnienia, które do teorii poznania się zalicza. Wiele jest bowiem takich problemów, leżących na pograniczu teorii poznania i tego działu logiki, który nazywa się teorią nauki i metodologią. Teoria nauki zajmuje się nauką rozumianą jako system twierdzeń naukowych, a więc gotowych już rezultatów. Metodologia zaś zajmuje-się sposobami postępowania, czyli metodami stosowanymi przy tworzeniu nauki. Teoria nauki zajmuje się elementami, z których nauka się składa (twierdzeniami, terminami naukowymi), oraz strukturami z nich zbudowanymi (dowód, teoria itd). Metodologia bada metody dowodzenia, eksperymentowania, rozwiązywania zagadnień, wyjaśniania, sprawdzania itd. Otóż w obu tych dyscyplinach występują zagadnienia, które można by zaliczyć do teorii poznania. Takimi na przykład zagadnieniami są zagadnienia odnoszące się do wartości rozmaitych metod naukowych, na przykład zagadnienie wartości metody indukcyjnej i metody dedukcyjnej, zagadnienie roli konwencji (czyli arbitralnych, dowolnych rozstrzygnięć) w poznaniu naukowym i wiele innych. W ramach metodologii i teorii nauki omawiane są też często zagadnienia, które są zastosowaniem klasycznych zagadnień epistemologicznych do konkretnych działów tej lub innej nauki.

Wszystko to sprawia, że między teorią poznania z jednej strony a teorią nauki i metodologią z drugiej - nie ma ostrej granicy.

Bardzo ścisłe są też związki łączące teorię poznania z metafizyką. W znacznej mierze są dociekania metafizyczne wysnuwaniem z takich lub innych poglądów epistemologicznych wniosków o tym, jaka jest rzeczywistość naprawdę. Związki te prześledzimy dokładnie w rozdziale poświęconym metafizyce.

CZĘŚĆ DRUGA

METAFIZYKA