28

Jednostki języka. Według R. Grzegorczyk: Zarys słowotwórstwa polskiego. Cz. I. 1972 s. 7.

Nic- lincarne	Linearne (liniowe)
	Dys- tynk- tyw- ne
Cechy dystyn- ktyw- ne				Znaczące (semantyczne)
	Fo nemy	Morfemy			Lek sc my (tematy fleksyjne i wyrazy nieodmienne)	For my flek syjne (słowo- formy)	Gru py skład niowe	Zda nia
		rdzenne	gramatyczne	słowotwórcze	proste konstrukcje
(twar dość, ustność itp.)	k o t	kot- dom	-em -owi	-ek -owy	kot kotk-dom domowy	kotko wi ko tem	ma ły kot
FONOLOGIA		MORFOLOGIA ----—_—\-					SKŁAD NIA

Wyrazy są znakami przedmiotów myśli, czyli desygnatów. Przedmiot myśli — jest to każde „coś” wyodrębnione przez świadomość mówiących. Wyrazy są więc utrwalonymi społecznic znakami językowymi elementów rzeczywistości, wyodrębnionych przez świadomość mówiących (Doroszewski 1952). Funkcją znaku jest sygnalizowanie zjawiska, kierowanie uwagi ku czemuś.

Istotą każdego znaku jest dwustronność, znak składa się bowiem z formy (oznaczającej) i z treści (oznaczanej). Forma kieruje naszą uwagę na treść, treść uświadamiamy sobie dzięki formie. Są jeszcze inne poglądy na istotę znaku, ale w pracy tej przyjęliśmy teorię przedstawioną przez T. Milewskiego (1965, 1969).

Znaki języka są semantyczne, ponieważ kierują uwagę odbiorcy na zjawiska występujące w otaczającym go świecie, na rzeczywistość.

Wyrazy są znakami konwencjonalnymi, czyli umownymi, arbitralnymi, ponieważ cechy ich formy nie mają nic wspólnego z cechami ich treści. Więź między elementami języka a elementami rzeczywistości jest czysto konwencjonalna, wynika ze zwyczaju przyjętego w danym społeczeństwie. Znaki języka są przekazywane przez tradycję społeczną następnym pokoleniom.

System znaków języka jest dwuklasowy. Składa się ze znaków prostych i z reguł łączenia znaków prostych w znaki złożone. Wyrazy (czyli znaki proste) mogą być łączone w zdania, które są znakami złożonymi. Reguły łączenia znaków prostych w znaki złożone zawiera gramatyka. Zdania umożliwiają opisanie zjawisk widocznych i niewidocznych, odległych w czasie i w przestrzeni.

Jednoklasowym systemem znaków są np. znaki drogowe. Systemem dwuklasowym jest także dziesiętny system liczb. System ten zawiera znaki proste, czyli liczby, oraz dwie reguły łączenia znaków prostych w znaki złożone: 1) znak umieszczony na każdym następnym miejscu w lewo oznacza liczbę dziesięciokrotnie większą — np. 3885 = 5+(8x 10)+(8x 100)+-+(3x 1000(; 2) otrzymane liczby należy zsumować.

Język jest systemem znaków fonemowych, tzn. wyrazy składają się z fonemów, (por. s. 30). Struktura systemu językowego jest trzystopniowa, hierarchiczna. Najmniejszymi jednostkami są fonemy, są to jednostki nie mające znaczenia. Z fonemów zbudowane są wyrazy, które odpowiadają pewnym klasom zjawisk. Z wyrazów składają się wypowiedzi, czyli złożone znaki językowe.

Gramatyka składa się z dwóch zasadniczych działów: z morfologii, czyli nauki o wyrazach rozpatrywanych w izolacji oraz ze składni, tzn. nauki o budowie grup wyrazowych i zdań.

29