29 (626)

Dialektyczne procesy w formacji socjalistycznej

Procesy dialektyczne, które stanowią źródło rozwoju formacji społecznych, działają również w obrębie socjalistycznej formacji społeczne; Siły wytwórcze rozbijają się dzięki dialektycznemu procesowi wzajemnego oddziaływania człowieka i przyrody; istnieje konieczność bezusian-nego przystosowywania stosunków produkcji do rozwoju sił wytwórczy:: i przystosowywania nadbudowy do zmian zachodzących w stosunki: * produkcji⁴⁸.

Konieczność ta staje się źródłem sprzeczności, które muszą być _i - -nięte. Tak samo jak prawa ekonomiczne, sprzeczności te mają charak r*

sprawę istnienia i sposobu działania praw ekonomicznych w ustroju socjalistycznym Karol Kautsky. Kautsky pisze: „Przy tej okazji byłoby może dobrze zwrócić uwagę : -pewien błąd, spotykany nierzadko nawet w kołach socjalistycznych. Sądzi się bovr.ec:. że specyficzną właściwością produkcji towarowej jest, iż podlega ona określ:.cym prawom. A pochodzi to stąd, że produkcja znajduje się w rękach licznych, niezależnych od siebie producentów, z których każdy swobodnie dysponuje własn—. środkami produkcji. Zgoła inaczej przedstawiałaby się sprawa, gdyby społem:--stwo samo weszło w posiadanie środków produkcji. Wówczas mogłoby organizm z: produkcję całkowicie wedle swego uznania, niezależnie od wszelkich praw ekc-nomii. Jest to błąd. Gdy jakiś fabrykant organizuje fabrykę, bynajmniej nie żale: od jego upodobania, jak to zrobi, aczkolwiek jest całkowicie panem swych śroćk: v produkcji. Jeśli fabrykant nie liczy się z naturalnymi prawami produkcji, przedsiębiorstwo jego nie stanie się nigdy tworem zdolnym do życia. A to samo odr :z się do społeczeństwa socjalistycznego... Różnica między produkcją kapitalistyczni a socjalistyczną polega na czym innym. Przy kapitalistycznym sposobie proauz: jest rzeczą niemożliwą, aby przystosowanie produkcji do praw ekonomiczny:: następowało w inny sposób aniżeli przez katastrofy. Natomiast przy socjalistyczr.Tm sposobie produkcji istnieje możliwość świadomego przystosowania produkcji : naturalnych praw sposobu produkcji i do utrzymania w ten sposób procesu produkcji w toku bez katastrof i kryzysów. Oczywiście, zakłada to studiowanie tym praw naturalnych. Społeczność socjalistyczna, która by sądziła, iż rozporządza..: środkami produkcji może zignorować te prawa, posługując się siłą, spotka się zawsze z niepowodzeniem”. (K. Kautsky, Materialistyczne pojmowanie dziejów, Warszawa 1963, t. I, cz. 2, s. 626 - 627).

⁴⁸ Dlatego nie można zgodzić się z poglądem Ludwika Krzywickiego, że zaszż; materialistycznego pojmowania dziejów nie stosują się do rozwoju socjalistycznego społeczeństwa. „Wyłuszczone zasady — pisze Krzywicki o materializmie n -storycznym — przewodzące rozwojowi społecznemu, nie przedstawiają zatem jakiegoś «żelaznego prawa» obowiązującego każdą epokę dziejów... Jeśli kiedyś ust:: terytorialny (przez to Krzywicki rozumie wszystkie ustroje, które nastąpiły ?: społeczeństwie rodowym — O.L.) ustąpi miejsca ustrojowi bezklasowemu, opartej . na świadomie uregulowanej produkcji na przestrzeni całego kraju, żywiołowe:: owa zniknie, a z nią i wysnute przez nas zasady rozwoju. (Rozwój społeczny wś~:i zwierząt i u rodzaju ludzkiego. Studia socjologiczne, wyd. cyt., s. 217). Krzywicki nie wyjaśnia, jaki rodzaj praw rozwoju społecznego będzie działał w socjalizmie. Jeżeli chodzi o społeczeństwo pierwotne, to jego zdaniem decydujące są czynrmc demograficzne i antropologiczne; raczej bezpośrednie wzajemne oddziaływanie pomiędzy człowiekiem i przyrodą niż stosunki społeczne, które powstały w proces.-: produkcji.

82