26

i regionalnego funduszu rozwoju. Oczekuje się, że proces, przyczyni się do stopniowej zmiany stosunków władzy.

m 1 H "7 \    _{______}_____11_____! • _    .    1

i ,a. Himmelstranda „rozszerzoną klasę robotniczą’ |Z°^n£l , .._aczcj, że panorama społeczna różnicuje się, two-

się uu stopniowej zmiany stosunków władzy! ^i/A •, _sję raczej, że panorama społeczna różnicuje się, iwo między pracodawcami a pracownikami i zostanie włącz i ^ł^^a|L *_iaj_te odmiany w strukturze klasowej różnych społe w mechanizmy demokracii Drzemvsłowei    ¹⁰    . obrębie lego samego społeczeństwa.

w mechanizmy demokracji przemysłowej.    __

Jak możliwe są tak ogromne różnice poglądów dw<; P2e^^st";

autorów, z których każdy pisze o aktualnych procesach!    _1C3R1.______________i,.„. _______

woju w strukturze klasowej społeczeństw zachodnich? Mo* ^^,aS' ; _;(jzy technologią informacyjną a bezrobociem i prze

a także w

------o-    g 3.

■ _u Gorza opiera się na przekonaniu o malejącej roli ^niebieskich kołnierzyków”, a także na założeniu związ-

.i*^ 1 rrl !iiPnrmur»\nmi c\ hp7rnhnrtf>rn i nr?P-

oczywiście odpowiedzieć, że Himmelstrand zajmuje się _pr’ ^ku    że wysoki poziom bezrobocia będzie utrzymywał

n ,H^V: ' Nieskończoność. Każdą z powyższych tez można zakwe-

^V    tt/    Jfłenia    tor*hnr\1r\rnn miLrrnplpWtm-

_r ---------* ------

de wszystkim sytuacją w Szwecji, nawet gdy wnioski    ,_vVnieskonczonoso.

analizy nie ograniczają się wyłącznie do lego społeczeństw ^ _nVać. Wydaje się jasne, że technologia mikroelektro dla Gorza natomiast głównym punktem odniesienia ieci ni ^>ll0J_n,^ _zW{_aszcza służąca automatyzacji procesów, w którycl

dawniej wykorzystywano pracę ludzką, może powodować

dla Gorza natomiast głównym punktem odniesienia jest Fr; cja. Istnieją jednak ponadto zasadnicze rozbieżności wił widywaniach konsekwencji współczesnych przemian zach dzących w organizacji przemysłowej i w strukturze klaso! Jedną z nich jest, jak wiadomo, zanik klasy robotniczej (w dług Gorza) lub jej wzrost (zdaniem Himmelstranda) w syst mie zatrudnienia społeczeństw zachodnich.

Ważne w tym względzie są nasze wcześniejsze rozważać dotyczące klas (s. 68-73). Wydaje się bowiem, że żać. z autorów nie ma racji. To prawda, że w kilku główny społeczeństwach Zachodu, m.in. w Stanach Zjednoczonych Wielkiej Brytanii, Francji i Niemczech „starsze” gałęzie pra mysłu, jak górnictwo czy produkcja żelaza i stali kurczą $j; Jak już wspomniano, niektóre dziedziny produkcji przejmo kiaje Dalekiego Wschodu. Z drugiej jednak strony wzglldi ograniczanie pewnych gałęzi produkcji jest rekompensować rozwojem przemysłu usługowego związanego np. z hotele stwem, gastronomią i turystyką. Większość zajęć w nowyc dziedzinach gospodarki nie wymaga wysokich kwalifikar zawodowych i —jak zauważyliśmy wcześniej — nie obiecuj-ich wykonawcom awansu do „klasy średniej”. Pracownicy: kategorii nie wykazują jednak również skłonności, aby pG łączyć się do „niebieskich kołnierzyków” i stworzyć ogł

niczna.zwł

wniej ^ j *    ^

ograniczenie zatrudnienia w slemch, w    —

pośrednie zastosowanie. Trudno jednak wyrokować, jak daleko sięgają jej wpływy i jak długo będą oddziaływać na całość procesów gospodarczych. Niektórzy, jak Gorz, są przekonani, żc automatyzacja ogranicza możliwości zatrudnienia. Można jednak oczekiwać, że upowszechnianie się technologii informacyjnej prędzej czy później stworzy nowe miejsca pracy, reagując na zmianę popytu. Równie prawdopodobne wydają się sytuacje, w których coraz szersze zastosowanie mikrotech-nologii tworzy nowe możliwości zatrudnienia, ale i przeciwny rozwój wypadków. Tańsza produkcja masowa dostępnych produktów może spowodować nowe zapotrzebowanie, mogą pojawić się nowe produkty i oferta nowych usług, a sektory przemysłu mające trudności finansowe mogą odzyskiwać rentowność.

Wszystko jest zatem niewątpliwie o wiele bardziej złożone i nieprzewidywalne, niż skłonni są przyznać niektórzy autorzy. Wysoki poziom bezrobocia w dzisiejszych czasach postrzega się przez pryzmat „kryzysu naftowego” z lal 1973-1974 ' mnych czynników prowadzących do recesji. Z pewnością

możliw

^ve jest, że w większości krajów Zachodu poziom bez-

80

81