15351 p64 Chądzyński Region i jego rozwój 07

nie związana z dominującymi w gospodarkach rynkowych, zwłaszcza krajów wysokorozwiniętych. stosunkami ekonomiczno-społecznymi i przyjmowanymi przez nie wzorcami organizacji produkcji.

Rozwijany od lat 20., najpierw w Stanach Zjednoczonych, a następnie w krajach Europy Zachodniej „fbrdowski paradygmat przemysłowy”¹⁶⁶ opierał się na dużej skali zjawiska, wielkich pionowo zintegrowanych organizacjach oraz na efektach mnożnikowych zjawisk ekonomicznych. Fordyzm (model rozwoju i sposób akumulacji) polegał na standaryzowanej wytwórczości przemysłowej sprzężonej z powszechną konsumpcją, która z kolei umożliwiła dalszy wzrost masowej produkcji. .Mechanizm ten wsparty był silną interwencją państwa, polegającą na regulacji efektywnego popytu jako funkcji wzrostu produkcji. W planie politycznym interwencja ta przejawiała się w powstaniu państwa dobrobytu"¹⁶⁷.

„Masowa produkcja okresu „fordowskiego " odznaczała się: intensywnym zaangażowaniem kapitału, dużą skalą produkcji rozwiniętą głównie wokół przemysłu stalowego, petroche-micznego, elektromaszynowego, standaryzacją i trwałością produktu, poszukiwaniem wewnętrznych korzyści skali, a pomiędzy dużymi przedsiębiorstwami ustaliła się oligopolistyczna równowaga. Seryjna produkcja , fordowska" ukształtowała się przestrzennie w wielkich regionach przemysłowych, których geneza, jako wielkich okręgów działalności przemysłowej, łączy się z rewolucją przemysłową i procesem industrializacji (...). Przestrzenie produkcyjne w tym systemie organizowane były przez wielkie, dynamicznie rozwijające się firmy"¹⁶*. Ten sposób wytwarzania przestrzeni powodował nierównomierny rozwój sieci osadniczej, nadmierny wzrost jednych, a niedorozwój innych jej ogniw, przyczyniając się do stagnacji, a nawet regresu wielu układów lokalnych¹⁶⁹.

Ilościowe pojmowanie rozwoju i mająca wtedy miejsce dominacja państwa w stymulowaniu procesów społeczno-ekonomicznych charakteryzowała egzogeniczne podejście do rozwoju lokalnego, nazywane również odgórnym, scentralizowanym czy zstępującym. Ten typ rozwoju i produkcji osiągnął swoje granice pod koniec lat 60. i wszedł w fazę kryzysu¹⁷⁰.

¹⁶⁶    Zob. J. Hausner, Postfordowski paradygmat przemysłowy. Gospodarka Narodowa nr 4 z 1994 r.. s. 8.

¹⁶⁷    B. Jałowiecki, Nowe przestrzenie produkcji jako czynniki rozwoju regionalnego i lokalnego, [w:] Restrukturyzuj* ! regionów jako problem współpracy europejskiej, Studia Regionalne i Lokalne, t. 1 (34), Warszawa 1991, s. 2IS j

⁶⁸ D- Stawasz, Współczesne uwarunkowania rozwoju polskich regionów, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzk*g°-Łódź 2000, s. 40.

^>M B. Jałowiecki, Rozwój lokalny. Rozwój regionalny, rozwój lokalny, samorząd terytorialny, Warszawa 1989,

¹⁷⁰ .Według Piorę’a i Sabela, kryzys fordyzmu związany jest ze stagnacją popytu ze strony konsumentów krojów aj** ko rozwiniętych na produkty wytwarzane seryjnie na skałę masową i poszukiwaniem przez nich wyrobówbwóM zdywersyfikowanych, staranniej dopracowanych pod względem wzornictwa (design). Interpretacja tu spotkało w jednak ze sprzeciwem ze strony wielu teoretyków fordyzmu, którzy przyczyn kryzysu upatrują w stronie podatne (niskiej rentowności technik fordowskich).’ Cyt. za 1. Pietrzyk, Polityka regionalna..., s. 47.