2

T

problemu procesu wychowania. Pierwsze z nich skupia się tylko na zmianach dokonujących się w osobowości, zmianach często trudno uchwytnych dla postronnego obserwatora jak również tła wychowawcy profesjonalnego- Stano-wisko drugie przezwycięża wspomniane tu niedoskonałości, ale ogranicza się tylko do analizy zewnętrznych działań podejmowanych wobec wychowanka bez próby wnikania w to, co nąjistotnisjps w wychowaniu, czyb zmian dokonujących się w sferze świadomości i rozwoju fizycznego wychowanka. Poza tym, pisze autorka, oba te stanowiska wyizolowiyą proces wychowania z jego uwikłania w życiu publicznym środowiska wychowawczego.

W przekonaniu R. Miller proces wychowania dokonuje się jakby na dwóch poziomach Pierwszy z nich wyznaczają działania polityków, którzy nie tylko wskazują kierunki rozwoju danego kraju, wielu jego obywateli, ale takie okrefląją zakres środków finansowych przeznaczonych na eduhagę narodową. Od decyzji politycznych zalety los wielu młodych osób. Drugi poziom procesu wychowania wyznaczają konkretne działania podejmowana przez wychowawców. Przynoszą one określone skutki w osobowościach dzieci i młodzieży danego społeczeństwa. Występuje wzajemny związek między wskazanymi poziomami analizy procesu wychowania. Decyzje polityków przesądzają nie tylko o mażhwośdach edukacyjnych społeczeństwa, zarówno w warstwie finansów przeznaczonych na funkcjonowanie instytucji wychowawczych, jak też w zakresie marginosu swobód obywatelskich poszczególnych grup społecznych, w tym takie nauczycieli. Decyzje polityków wplywąją także na tak subtelne niekiedy zjawiska społeczne jak na przykład pozytywna bądi negatywna selekcja osób do zawodu nauczycieli, profesjonalnych wychowawców, czy określenie statusu społecznego przedstawicieli tqj kategorii spolocznoj.

Istnieje też wpływ w drugą stronę. Lobby nauczycielskie moio wylsnsować określoną ideę społeczną i głoszącego ją polityka. Albo toż odwrotnie może zablokować karierę polityczną różnych osób prezentujących publicznie poglądy niezgodno z ideami przyjętymi przez stan nauczycielski, lub znaczną część jego przedstawicieli. Wskazane przez R. Miller uwarunkowania polityczne i społeczne procesu wychowania, jak również podkreślenie przoz nią konieczności analizy stanu psychicznego i fizycznego wychowanka uzupełniło dociekania badaczy nad tą problematyką.

Analizując teksty pedagogiczne poświęcone problemowi „procesu wychowania" zauważa dę, że ich autorzy przyjmują założenie, iż procce ów przebiega harmonijnie i ma kształt regularny Unii wznoszącej się pod kątem 45 stopu. Proces prowadzi na ogól do postępu. Jeśli występują jakieś trudności to następuje wówczas zatrzymanie procesu w jakimś momencie. Na strukturę procesu wychowania składa się wiele elementów. Do podstawowych z nich zaliczyć można takie', jak: ideał wychowania, wyprowadzono z niego cele, następnie formy, metody i środki wychowania. Można zatem powiedzieć, że na struktur? wychowania składa się warstwa aksjologiczna (idaal i cole wy* chowania) oraz warstwa operacyjna (formy, motory i środki wychowania). Każda z tych warstw sama w sobie stanowi intoroaufący przedmiot analiz teoretycznych, a problematyka wyłaniająca się z tych dociekań obrosła już swoistą tradyąją inteloktuolną.

8.2. Ideał wychowania

Teorio wychowania analizujo pewien aspekt praktyczną) działalności ludzkiej, jakim jest wspomaganie rozwoju psychiki. Proces ten ma charakter intencjonalny. W działalności praktycznej zawsze roallzyjo się określono cole. W przypadku wychowania cele te nąjczęściąj wyprowadza się z ideału wychowania. Rozumie się go jako polny opis zintegrowanych cech człowieka, wartościowych z punktu widzenia bądź to interesów spoleczoństwa, bądź też pewnych jego odłamów czy grup. Przyjęcie określonego ideału implikuje wybór metod i środków działania. Stąd problematyka ideału i celów w wychowaniu wydąjo się także kluczowa w tą) działalności.

W literaturze naukową) w różny sposób określa się termin Jdsoł wychowania" oraz wskazuje się jego rolę w procesie kształtowania osobowości. H. Muszyński (1974) sądzi, że ideał jest postulowanym kształtem dojrzalej osobowości. Pedapidzy. na podstawie wyników dociekań filozoficznych i rezultatów badań dokonywanych na grandę innych nauk, konstruują wizerunek człowieka. Charakteryzuje się on określonym zestawem cech wartościowych z punktu widzenia tradycji kulturowej, potrzeb społecznych czy wymagań dominującą) ideologii.

Ideał ma określoną strukturę. Poszczególnymi jego elementami są zhierarchizowane cele wychowania. Takie ujęcie współzależność ideału i celów wychowania można nazwać deterministycznym. Realizacja danego celu zbliża bowi«n kształt osobowości wychowanka do ideału. Polega to na tym, że procea przybliżania się do ideału rozpisuje się jakby na kilka etapów. Po pierwsze dokonuje się redukacji ideału na cele nadrzędne, których treścią w swej istocie są wartości uniwersalne takie jak: prawda, dobro i piękno. Tym wartościom odpowiadają też określone dziedziny wychowania. Poszukiwanie prawdy o rzeczywistości dokonuje się w wychowaniu umysłowym, zapoznawanie z dobrem i czynienie dobra w wychowaniu moralnym, zaś tworzenie piękna i otaczanie się pięknem w wychowaniu estetycznym. Druga redukacja ideału połega na wyborze tak zwanej strategii kierunkowej wychowania - kształtowania postaw wychowanka wobec różnych obiektów rzeczywistości i niego samego, lub strategii instrumentalnej nakierowanej na rozwianie różnych zdolności i dyspozycji osobowości, dzięki którym człowiek świat poznąje i go zmienia W na*

75