320 321

■ D»Uun ■    ■ Oytfcun _!>-.;y'_rA._iy

Ry«KM I U

Typ tiyskurau wśród d/i»wlfoiti par hołiMfeióW

M*	, i.t» | ĄbKijiiy W ijormAa W Si*.-n<1944>	$ ■	L W«*fW	4 nu- |l!ii'„*ł* (11*921
	g twa l Biemwte (19V4J		inMMa	l Wetęee • Jar*" iJMZl
i	n nunroit tawaw - -» iltTt)	•	tNangamw	■ 4 R. Wtautwnaw
4 -	W >arur<HkKł	§ •	p«wvch^'lf	m rwnmtgfi nt/tomm 19991. mm i L P-.-l ".a <200?'

I

_S-_Unvulisniv badanym ..ukivty dyskurs" międzs giow m mi bohaifiami epizodów iłustrowanyd) pi/o/ mauiijl io-tofrałkzny. A zatem. np. pokazując iamn?>/i7i>ne zdie-_tit- Gierek Biożniew, prosiliśmy o ustosunkowanie sic i os7.i» owanie pi8§*dopoclohięnsi\\>i każdej z następują-iuh opcji dialogowych!

Ostatecznej analizie poddano dane z dziewięciu scen gj/ie oba typy dyskursu zaistniały jako odrębne i niezależne aspekiy dialogu. Wyniki 2 polskiej części badania sa pizedsywionc na rycinie 8.12.

Dyskurs cyniczny zdecydowanie pizeważal nad przyjaznym (fy - 98.86, 1/' = 0,252). ale ich relacje załe-zab od pary bohaterów zaangażowanych w dialog l^iji mym 109,23. >) =0,271). W szczególności, rozmowa dwu pan piezydentowych (KwaśniewskaPurina) okazała się jedynym przypadkiem, gdy dyskurs przyjazny w/1.1! górę nad cynicznym. Wśród Rosjan nieznacznie przeważa dyskurs przyjazny (F_(l $4, = 3.62, p = 0,061, przy czym jest on ponownie najsilniejszy w scenie spotkania obu pierwszych dam. Wyniki te są generalnie korzystne dla hipotezy upatrującej źródła cynizmu w rozbieżności między sferami slow i czynów odnoszących się do tego samego obszaru rzeczywistości. Trzeba jednak za-uwa/.u . ze różnice w obu dyskursach nie powielały efektu rozwartych nożyc, stwierdzonego dla ocen chronologicznie uporządkowanych okresów' historycznych. Być może więc niektóre z nich, zwłaszcza te z największym rozziewem między ocenami oficjalnymi a realnymi, generują potencjał cyniczny, który uogólnia się na większą ilość scen dialogowych, niezależnych od czasu historycznego lak pokazuje tabela 8.5 tak w istocie było. Trzy ołaesv o na|WA zszej rozbieżności {oficjalne-realne}. stalinizm. dekada Gierka 1 Solidarność stan wojenny, wykazują po?vtvwne koielacje z oMmoina cynicznymi dyskursami zarówno wcześniejszymi. jak 1 późniejszymi historycznie

/ kolei mina 8.13 zestawia dwa główne rezultaty odnoszące się hipotez teoretycznych tej pracy: 1) stopnia rozbieżności między ich oficjalna 1 doświadczalną wersją stosunków międzynarodowych; 01 az 21 wypełnienia tej przestrzeni przez cynizm społeczny po stronie słabszego partnera.

Współczynniki regresji wielokrotnej (R^:) określają iu ile rozbieżności {tj. różnice O - R} dla każdego z sześciu okresow historycznych mogły być przewidziane (a więc ..wypełnione") przez cynizm dyskursów między aktorami z obu krajów. Okazuje się, ze dla trzech okresów, w których rozbieżności te osiągnęły największe wartości, stopień wypełnienia ich przez cynizm dyskursów był znacz ny IR i 0.300). Natomiast tam. gdzie lozbiezności stawały się niewielkie - okres transformacji i prezydentur) A. Kwaśniewskiego - cynizm przestawał odgrywać rolę czynnika wyjaśniającego. Zatem badanie, które osadzone było w półwieczu historii dwóch sąsiadujących krajów, przyniosło wyniki teoretyczne o szerszym zakresie oddziaływania. Wiele wskazuje, iż cynizm istotnie jest generowany przez rozbieżność słów i czynów, która redukuje wiarygodność oficjalnej wersji rzeczywistości i przetwarza ją w groteskę, sarkazm, specyficzny humor, gdzie sensu słów trzeba się doszukiwać między wierszami. Pod-+ważone więc zostaje zaufanie do nadawania znaczenia rzeczywistości innego niż ostrzeganie przed jej sensem odwrotnym do słów.

C rntim	Szczerość 1 zaufanie
Breżniew- Ne tfob'?e ten Gierek spisał, Polaczki witają mnie jak cara ■ wiedzą Mo tu prawdziwy Pan".	Breżniew: .Ci Polacy to naprawdę gościnny i serdeczny naród. czuję się wzruszony, że tyle mi serca pokazują!’
Gierek ■ r-vi;a Le jnid zadowolony z taj szopki i będzie można •GHlaga m$ś więcej wytargować przy poważnych rozmowach’	Gierek: .Przyjaźń polsko-radziecka to nie żaden frazes, ale autentyczne uczucie między bliskimi sobie narodami’

120

tpistemohęia Kulturowa I Atrybucie przyczynowe, światopoglądy i aksjomaty społeczne

llortUcj* ł rofcnsoj® wzojamn® ocen okresów historycznych oraz dyskursów cynicznych

gOiflirtfMÓW			FOTOGRAFiE Dyskurs cynkaiy bohaterów						j «•
jąftorjreanreh	Oemelhe • i	GUwak -	S/jnfco*wiki Jmmhmi Jwim		*Mm	WW*M	- uifoeUH KwMawHm	tmr	(CCSM
<***	ThwssilHms ImtoSaw		kolarz*	KMwmt ■	tHHiai	JHsys	)—MM -Patiu	88	BlMil
n*. realne			fsHrtoosy	«ww	' MM
jtitiinim	0.103'	0.351	0.396	0.822 01/r	, 0.303	0,310	0*70 \0,l2f
	01M) U0.34J)		j (0237) |	(0Mcrt\
				10221’) |				i-0127 i	^f.» - *****
Dekada	0.171"	0,333	| 0,400'	0,472 ojur	0 244"'	0,311	0.326"		0.300
Ckarka			'fOJST)	<0.383' Ji (0.328)				•o mr *
			j 10.417' i	;i©.32rf	(0217 J (0J27		) {0288)		j F_s = 30 01
------ SokdamokC	0,167" i	0,384'	| 0.426	.o.Mi' oirr	. 0.318	0,333	0.302		0,340
i Stan Wojenny j			| <o.dor“)	^1t0.42Tri0.20f';				■o.i/n	fm * 40 30
Pierestrojka	0142'	0 262"	, 0.296"	0.383 "	. 0159"	0.171"	0 349		0.100
			mw)	t023T\ |	i-0.197)		mjtrj

— —

0,130'

; (014S)

iO.ITT) (0.13CT

131 313T

F._4l * 15JO

Transformacja

Wahea - Jelcyn

Lata obecne Kwaśniewski i -Putin

[0.206 ' O 12K

i (020€"i

o.i*r

(0,1381

f _t • 6,01

u .041' f,., - 12.50

: (dyskurs)

0.035"

f.łi-9*

0.117" j 0,176"'

j 0,278 j K_jJh « S5.«

•t-

o.04i" ¹ o ioo" ! o lor

0,183    0019

;

0018

korataei ■. afaji MSome aa padunaa o 001 tdwMlr«inM> ksrelatia. rotfefti* HM na po«m 0.01 korelacja/wgri*-.H MMna na p—mu 0,05

je sknyiowaniiT wiersz -» Dekada Gierko i kolumna. JanoaMu - KiHko* O 472 - współczynnik korelacji {/) dyskursu i oceny hMOtyOBm - g/anatowy * (0301) - (jv) dyskurs istotnym predyktorem ocen h"tO!y.;r.>s.r- - r zewny 10.324 • -.(>) oceny historyczne danego okresu predyktorem dyskursu - czarny Sugrówarw wzajemnych pradyktorów

Podobnemu przedsięwzięciu badawczemu (ten sam schemat i rodzaj zmiennych oraz objęty okres historyczny) poddano stosunki polsko-niemieckie (Peiuzek. Boski. 2005). Tu również uczestnicy (tym razem tylko Polacy rod/.i ce i ich dorosłe dzieci) oceniali pięć okresów stosunków między Niemcami (RFN) a Polski), poczynając od lat 50. ubiegłego wieku (rządy kanclerza K. Adenaueia) do współczesności (gdy kanclerzem był G. Schrbder). Użyto również 10 historycznych zdjęć, które były przedmiotem rozpoznania badanych, a następnie ich bohaterom przypisywano „ukrytą konwersację". W przeciwieństwie do badań polsko-rosyjskich, nie stwierdzono równie silnego ani systematycznego zjawiska efektu propagandy, a także rozbieżność miedzy oficjalnym a doświadczanym poziomem relacji bilateralnych nie odzwierciedlała się w poziomie cynizmu.

Cynizm i jego szczególne konsekwencje w kulturze polskiej. Czarny humor, sarkazm i kabaret polityczny

Cynizm czasów komunistycznych przejawiał się równie intensywnie w stosunkach międzynarodowych, jak i w reakcjach społecznych na wydarzenia wewnątrzkrajowe. Zagadnienia te omówię w dwóch przedziałach czasowych.

PRl oraz III RP w początkowych latach XXI w. i na podstawie różnego rodzaju materiału dowodowego

Szyderczy humor PUL W psychoanalizie, która - co godne podziwu - potrafiła znalezć interpretację wszystkich fenomenów ludzkiej psychiki - humor był traktowa ny jako przejaw przemieszczonej, symbolicznej agresji (Freud. 1993) Trudno o lepszą ilustrację tej tezy jak humor polityczny w czasach, gdy brak swobód pokryć znydt wyklucza otwarte wyrażanie poglądów odmienny h nlz oficjalnie obowiązujące W okresie PRL kabaret polityczny cieszył się wielką popularnością, .• dowcipy polityczne stanowiły istotny element urozmaicający szarzyznę codziennej egzystencji oraz życia towarzyskiego. Klasyka teatralna odgrywała podobną rolę: wystarczyło, aby aktor chrząknął w odpowiednim miejscu, a widownia klaskała czując w tym „podtekst polityczny". Ten stan rze< z> ócm czyi bardzo wyraźnie publicznego odbioru stosunS polsko-sowieckich, których wersja oficjalna pu zasuwa w jaskrawej sprzeczności z przekonaniami jakim &ne w rzeczywistości Ze względu na ścisłą cenzurę owe fl czucia nie mogły być bezpośrednio wyrażane szuka więc metod pośrednich. Mickiewiczowskie Dzxkky * w serii K. Dejmka w 1968 r. były Mftmtą cmkarm nagra dzonych napięć, a ich zdjęcie z repertuaru Teałni Nart

Cyniczne widzenie świata tpołeczat zn n Polsce Okresy komunizmu i postkomunistcc/nej transłwrmaf ji