322

yk Kasza

Tabth 6. I Przypadki zniszczeń zapór (w tatach 1900 1975) o wysokości przekraczającej 15 m (wg tCOLD oraz National Research Counsil - za Parylakiem i Wolskim 2007 - zmienione)

Przyczyna	Liczba przypadków"	%
przelanie przez koronę	37	13**
erozja	34
zniszczenie ubezpieczenia skarp	13
przecieki i przebicia w zaporze	37	77,9^b*
przecieki i przebicia w podłożu	66
osuwiska	35
odkształcenia	37
pogarszanie się jakości	II
trzęsienia ziemi	3	9,1“
wadliwe konstrukcje	S
zniszczenie zamknięć	7
Razem	285"	100

" łącznie zapory betonowe, ziemne i inne (np stalowe); ¹ w tym: 235 - zapory ziemne. 43 - zapory betonowe. 7 - zapory inne;^- przyczyny geotechniczne; błędy hydrologiczne;^c> inne przyczyny

Dążenia do poprawy bezpieczeństwa zapór w Polsce nabrały przyśpieszenia w rezultacie katastrofy w [winach w 1967 r. W marcu 1968 roku ukazało się Zarządzenie Nr 35 Prezesa Rady Ministrów, zobowiązujące resorty do kontroli posiadanych obiektów piętrzących. W kilku kolejnych latach wydanych zostało szereg zarządzeń i wytycznych, mających na celu uregulowanie zagadnień ocen stanu technicznego, a tym samym zapewnienia bezpieczeństwa obiektów piętrzących i magazynujących wodę. Przepisy te były w miarę upływu lat i nabywania doświadczeń modyfikowane (Jankowski 2001).

Obecnie (sierpień 2009) zagadnienia bezpieczeństwa zapór w Polsce regulują dwa akty prawne w randze ustawy (Wita 2005,2006):

-    Ustawa Prawo budowlane z 7 lipca 1994 (tekst jednolity: Dz. U. 2006, nr 156, 1118, | późniejszymi zmianami),

-    Ustawa Prawo wodne z 18 lipca 2001 (tekst jednolity: Dz. U. 2005, nr 239, poz. 2019 z późniejszymi zmianami).

Ustawa Prawo budowlane zobowiązuje właściciela lub zarządcę każdego obiektu budowlanego do użytkowania obiektu zgodnie z jego przeznaczeniem i utrzymania go w należytym stanie technicznym (art 61). W czasie użytkowania obiekty budowlane winny być poddawane przez właściciela lub zarządcę kontroli polegającej na sprawdzeniu stanu technicznego 1 co najmniej raz w roku, oraz rozszerzonej - co najmniej raz na 5 lat (art. 62). Z kolei art. 64 w Ustawie Prawo wodne ujmuje problematykę bezpieczeństwa zapór następująco: “właściciel urządzenia wodnego znajdującego się na śródlądowych wodach powierzchniowych jest obowiązany do zapewnienia obsługi, bezpieczeństwa oraz właściwego funkcjonowania lego urządzenia, z uwzględnieniem wymagań wynikających z warunków utrzymania wótT.

W opinii specjalistów w zakresie bezpieczeństwa zapór poprawna ocena stano technicznego budowli piętrzącej powinna uwzględniać około 12 różnorodnych aspektów (Janscn — za Patylakiem i Wolskim 2007). Analizę stanu budowli, uwzględniając rodzaj i klasę obiektu, przeprowadza się w oparciu o uwarunkowania geotechniczne, dokumentację projektową, analizę wyników pomiarów i wykonanych ekspertyz. W czasie wykonywania kompleksowej weryfikacji bezpieczeństwa zapory dokonuje się przede wszystkim oceny istniejących zabezpieczeń przeciwfiltracyjnych, oceny systemu drenażu oraz zjawisk filtracji w aspekcie stateczności, stanu skarpy odwodnej i od powietrznej, stanu urządzeń kontrolno-pomiarowych oraz analizy pomiarów. Podczas kontroli powinno się także ocenie «—» techniczny konstrukcji betonowych, stalowych i mechanizmów. Powinno się też ocenić sposób eksploatacji, okresowe przeglądy oraz badania i pomiary. Tego typu kontrole -przeprowadzane w okresie nie dłuższym niż 5 lat - powinny być wykonywane przez wysoko kwalifikowanych fachowców. W powszechnym przekonaniu niedopuszczalne jest zlecanie takich kontroli pracownikom właściciela (zarządcy) zapory.

Oprócz, wyżej opisanej, okresowej kontroli stanu technicznego i bezpieczeństwa zapory powinno się przeprowadzać kontrole pośrednie - zwykle corocznie. Dokonuje się ich wtedy, kiedy czas pomiędzy okresowymi kontrolami stanu technicznego jest dłuższy niż 1 rok. Podczas takiej kontroli sprawdza się sprawność urządzeń, instalacji oraz wyposażenia -niezbędnych dla bezpiecznej eksploatacji zbiornika. Obejmuje ona również przegląd wizualny zapory i zbiornika — zwraca się uwagę na ewentualne pojawienie się zjawisk, mogących świadczyć o pogorszeniu się stanu technicznego. Tę kontrolę zazwyczaj wykonuje techniczny personel właściciela (zarządcy) zapory. Stawia się jednak wymóg, by przeprowadzający kontrolę posiadali uprawnienia zawodowe do „nadzorowania obsługi przedmiotowych obiektów, urządzeń, instalacji i wyposażenia** (Florkowski 2007).

W opinii Jankowskiego i Kloze (2005) „...zakres oceny, jak równie: częstość jej wykonywania w istniejących aktach prawnych (Prawo Budowlane. Prawo Wodnej me jest precyzyjnie określony. Pozwala to na swobodną interpretację poszczególnych zapisów, co ma istotny wpływ na aktualną wiedzę o stanie technicznym a co za tym idzie o bezpieczeństwie danej budowli piętrzącej".

Art. 7 Prawo budowlane określa dwa rodzaje przepisów techniczno-budowlanych oraz sposobów ich ustanawiania:

-    warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać obiekty budowlane i ich usytuowanie.

-    warunki techniczne użytkowania obiektów budowlanych.

Obecnie obowiązującym aktem wykonawczym, o którym mowa w art. 7 Prawa budowlanego, jest znowelizowane Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budowle hydrotechniczne i ich usytuowanie (Dz. U. 2007, nr 86. po z. 579). Do dnia rłriiMjiaago (sierpień 2009) nie zostało opublikowane Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawia warunków technicznych użytkowania budowli hydrotechnicznych Brak tego rozporządzania powoduje traktowanie budowli piętrzących juk obiekty budow lane w zakresie wykonywania kontroli ocen stanu technicznego bez uwzględniania ich spccy tiki

W naszym kraju zapora jest traktowana jako zwykły obiekt budowlany i. aby dokonać oceny bezpieczeństwa zapór, wystarczy mieć zwykłe uprawnienia budowlane (Wita głos