27 (587)

bardzo odpowiednio nazwę półotwartych. W mowie polskiej mamy następujące głoski półotwarte nosowe:

1.    Nosową dwuwargową m,

jak w wyrazie mocny, i do tej twardej odpowiednią

2.    miękką m, jak w wyrazie miły, miał. (ińiły_f moi).

3.    Nosową przedniojęzykową zębową n, jak w wyrazie noc.

4.    Nosową środkowojęzykową ń, jak w wyrazach niańka (ńańka), nic (ń*c).

Obok tyeh samoistnych głosek możemy wymienić w dalszym ciągu mesamoistne, które powstają przez upodobnienie do głosek, następujących po nich:

5.    Nosowa przedniojęzykowo-dziąsłowa », jak w wyrazie pączek (ponóek) i w ogóle wszędzie, gdzie samogłoska nosowa stoi przed Ó, podobnie Andrzej fand£ef)]

6.    Nosowa tylnojęzykowa », jak w wyrazie ręka (re-aka), w ogóle wszędzie, gdzie samogłoska nosowa stoi przed g, Tc, a także, lecz nie zawsze, gdy piszemy nk, np. bank (bank).

7.    Odpowiednią miękką głoskę ® mamy analogicznie, gdy nosówka stoi przed g_s i, np. węgiel ('oeńgel), z lękiem {z leńRem).

8.    Możemy przy sposobności przytoczyć tutaj jeszcze głoskę ń, którą słyszymy na miejscu pisanego ń przed s, np. pański, chociaż zauważyć należy, że nie ma tu zwarcia w jamie ustnej, jak przy wszystkich wymie-nionych spółgłoskach nosowych, lecz położenie środka języka jak dla i, będzie to więc już głoska otwarta, tylko że w roli niezgłoskotwórczei.

§37. Odmiany bezdźwięczne

Jako skutek upodobnienia do bezdźwięcznego sąsiedztwa występują także w mowie polskiej spółgłoski nosowe bezdźwięczne:

1.    to jak w wyrazach pasm, pism-, reumatyzm, rytm;

2.    n iak w wwrazie uiosnka:

§38. Głoski półotwarte ustne

Pod taką wspólną nazwą łączymy głoski dwóch typów: typu r i typu l, a odróżniamy je łącznie jako ustne od półotwartych nosowych. Półotwartymi musimy je nazwać ze względu na to, że otwór ich jest większy niż szczelina, co słuchowo uwydatnia się brakiem tarcia. Bóżnica między tymi dwoma typami polega na tym, że przy l otwór tworzy się przez odchylenie boków języka, podczas gdy w linii środkowej istnieje przywarcie przodu języka: w ten sposób wychodzący prąd powietrza rozszczepia