32 (511)

Ewa Ttawicka

Ewa Ttawicka

Odkryty w XIX-wiecznej warstwie rozbiórkowej kościoła, stylistycznie nawiązuje do wczesnośredniowiecznych pierścionków taśmowatych. Nie można wykluczyć, że znalazł się tam przypadkiem w wyniku przemieszania warstw w trakcie kolejnych przebudów i rozbiórek kościoła. Drugi pierścionek (ryc. 18, kat. 1968) to fragment srebrnego sygnetu z ośmiokątną cargą do osadzenia kamienia (wewnątrz zachowała się pozostałość żywicznego lepiszcza mocującego). Kamień/gemma wykonany jest z agatu, na którego płaskiej powierzchni wyryto herb w technice intaglio, dającej efekt reliefu wgłębnego. Obok walorów ozdobnych, pierścień pełnić mógł więc również rolę osobistej pieczęci do wosku. Dziewiętnastowieczny sygnet polski z gemmą zdobioną w podobny sposób prezentuje M. Gradowski w opracowaniu dotyczącym techniki i terminologii dawnego złotnictwa [1984, il. 22].

Nr kat. 1965

Miejsce znalezienia: pochówek 100, szkielet 26 Opis ogólny: 1 mosiężny pierścionek z prostokątną tarczką, pośrodku owalne zagłębienie do osadzenia oczka, taśma lekko wypukła

Wymiary: średnica pierścionka 22 mm, wymiary tarczki 11 x 13 mm, szerokość taśmy 2 mm Surowiec: mosiądz Chronologia: XII—XIII wiek

Nr kat. 1966

Miejsce znalezienia: pochówek 139, szkielet 187 Opis ogólny: 1 mosiężny pierścionek ze szklanym, zielonym oczkiem zamocowanym lepiszczem w owalnym zagłębieniu prostokątnej tarczki, taśma ptasko-wypukia Wymiary: średnica pierścionka 21 mm, wymiary tarczki 7 x 8 mm, oczko średnica 4 mm, szerokość taśmy 2 mm Surowiec: mosiądz/szkło Chronologia: XIV wiek

Nr kat. 1967

Miejsce znalezienia: grób 791, pochówek 195, szkielet 263 Opis ogólny: 1 fragment pierścionka z kwadratową tarczką, pośrodku zagłębienie do osadzenia oczka, taśma zwężająca się, w partii po bokach tarczki poprzecznie karbowana Wymiary: wymiary tarczki 7x7 mm, szerokość taśmy 2 nw Surowiec: mosiądz

Chronologia: druga potowa XII - trzecia ćwierć XIII wieku Nr kat. 1968

Miejsce znalezienia: warstwa 70

Opis ogólny: 1 frag. pierścienia/sygnetu srebrnego z

kątną cargą do osadzenia kamienia (wewnątrz pozosteki#

Pierścionki z oczkiem

Ostatnią grupę pierścionków średniowiecznych odkrytych na Hali Targowej tworzą trzy egzemplarze (z czego dwa zachowane fragmentarycznie) I z piątą do osadzenia oczka (ryc. 18, kat 1965-1967). Wszystkie wykonane zostały z mosiądzu. Osada dla oczka ma każdorazowo kształt czworokątnej tarczki z owalnym zagłębieniem na kamień mocowany lepiszczem. Oczko, wykonane z zielonego szkła, zachowało się tylko w jednym wypadku (ryc. 18, kat 1966). W jednym z pierścionków (ryc. 18, kat 1967) taśma była dodatkowo zdobiona trzema poprzecznymi żłobkami po obu stronach tarczki.

Pierścionki z oczkiem znane są z przeszło 60 stanowisk na obszarze Słowiańszczyzny północno-zachodniej [Kóćka-Krcnz 1993, s. 121]. Okazy podobne do egzemplarzy z Hali Targowej, datowane od XI do XIII wieku, odkryto m.in. na cmentarzysku w Młodzikowie, pow. średzki [Leciejewicz, Łosiński 1960, s. 141, ryc. 59: 2], w miejscowości Bazar Nowy, pow. Maków Mazowiecki [Marciniak 1960, s. 103, tabl. II: 42], i Ostrowie Lednickim [Wrzosek 1961, tabl. IX: 2]. Szczególnie bogata kolekcja pochodzi z Gdańska. Na stanowisku 1 (gród) pojawiły się po raz pierwszy w siódmym poziomie osadniczym, datowanym na lata 1160-1180, i trwały nieprzerwanie do trzeciej ćwierci XIII wieku [Hołowińska 1959, s. 74].

Podobnie rzecz wyglądała na stanowisku 2 (podgrodzie rzemieślnicze), gdzie najstarsze egzemplarze, o analogicznej konstrukcji piaty jak w okazach z Hali Tkrgowej, zarejestrowano już w pierwszym horyzoncie zabudowy, datowanym na lata 1170-1200 [Karasiewicz 2001, s. 321, tabl. VII: 1-2). Moment pojawienia się ozdób tego typu na obu stanowiskach koreluje z datowaniem pierścionków z oczkiem z Hali Targowej. Najstarszy egzemplarz pochodzi z datowanej na XII wiek warstwy inhu-macyjnej (ryc. 18, kat 1965). Nieco młodszy może być pierścionek (ryc. 18, kat 1967) odkryty w grobie datowanym wstępnie na XII—XIII wiek. Ostatni egzemplarz pochodzi z XIV-wiecznej warstwy niwelacyjnej, co jednak nie wyklucza jego starszej proweniencji.

Oddzielnego omówienia wymagają dwa pierścionki odkryte w warstwach nowożytnych. Pierwszy (ry c. 18, kat 1958) to obrączka z płaskiej taśmy srebrnej sklepanej na zakładkę, poszerzonej pośrodku. Otok zdobiony jest tu ornamentem rytym - linią przerywaną, tworzącą prostokątne segmenty wypełnione łuczkami przeciwstawnymi, ustawionymi po dwa przy górnej i dolnej krawędzi.