34 (378)

Wikingowie

*

A Flet z ery wikingów, Sigtuna (Szwecja). Otwory wykonano w piutej w Środku ko/ci.

We frankijskiej kronice napisano, że na początku IX wieku król Danii, Godred, walczył w obronie tego kraju z wojskami Karola Wielkiego. Godred lub jego bezpośredni następcy byli budowniczymi wielkiego wału ziemnego Danevirke, przecinającego w poprzek Półwysep Jutlandzki. Kiedy Godred zajął główne miasto handlowe Reric, wziął tamtejszych kupców pod opiekę, przenosząc ich do miasta Hedeby na wschodnim końcu Danevirke. Podobnie jak dziś, „branie w opiekę” oznaczało wówczas w istocie odebranie kupcom niezależności. Nie trzeba dodawać, że z pewnością kupcy nie zyczyli sobie kontroli Godreda!

Co królowie zyskiwali na takiej kontroli? W ramach starego plemiennego systemu społecznego Skandynawii król nie zawsze był zamożny i silny. Nie sprawował pełnej pieczy nad finansami królestwa. Przejmując nadzór nad handlem i nakładając podatki na kupców, mógł zwiększyć własne dochody, opłacać najemnych żołnierzy i przez to uniezależnić się od wojowników z drużyny. Nowe, większe państwa, które powstały w IX wieku i dały początek współczesnej Norwegii, Danii czy Szwecji, rządzone były przez takich właśnie królów, którzy umacniali swą pozycję dzięki bliskości centrów handlowych.

W Norwegii nowa monarchia powstała w regionie Oslo, którego głównym ośrodkiem była osada handlowa Kaupang. W Szwecji główny ośrodek władzy królewskiej znajdował się blisko ważnych osad handlowych Helgo i Birka, w Upplandzie.

Wikingowie

A Kobiela opierająca się mężczyźnie — fragment płaskorzeźby z drewnianego wozu, odnalezionego w Oseberg, Norwegia (IX wiek). Chociaż trudno sobie wyobrazić, by surowe obyczaje średniowiecznych Skandynawów dawały kobietom wiele swobód, islandzkie sagi i arabskie relacje z Rhos zdają się wskazywać, * że kobiety miały znaczące wpływy w społeczeństwie..

69

Zmiany powodujące rozwój miast wiązały się ze zmianami sprawowania władzy. Mieszkańcy miast pozostający pod protektoratem króla mogli doświadczać dobrodziejstw życia w rozwiniętym społeczeństwie, któremu zapewniono pewną dozę wolności osobistej. Jednocześnie w interesie ambitnych władców leżało ograniczenie swobód szlachty władającej prowincją i zmniejszenie zagrożenia dla królewskiego monopolu w handlu.

Zycie w mieście, podobnie jak dziś, pozwalało na omijanie konserwatywnych reguł obowiązujących w całej społeczności. Wydawano specjalne dekrety gwarantujące mieszkańcom miast wolność i bezpieczeństwo. Bjarkcyjarrćttr, czyli „Prawo Birka”, spisano, aby chronić handel w szwedzkim mieście kupieckim Birka. Ustanawiało ono króla protektorem praw rodowitych mieszkańców, obcokrajowców i przyjezdnych.