kem117

Yggdrasil 232

Yggdrasil 232

Wikinger mul Normatu-n, Karl Theodor Sirasser, Hamburg 1928. Ze zbiorów Biblioteki PTPN w Poznaniu.

Repr. L. Borowiki/Agencja Archiwum

Jeleń przy drzewie kosmicznym. Rzeźba na portalu kościo la w Urnes (Norwegia)

spryskiwały pień, a krople spływające z niego na ziemię zmieniały się w rosę, ludzie zaś nazywali ją „miodną rosą”. Każdego dnia wokół drzewa gromadzili się przyjeżdżający konno bogowie i odprawiali sądy, jedynie —> Thor przybywał na te posiedzenia pieszo.

Pod korzeniami Yggdrasilu ukryty był róg (albo słuch najpewniej zmaterializowany jako ucho) boga-strażnika —> Ileimdalla, na samym zaś drzewie Odin wisiał dziewięć nocy i dni przebity włócznią i sobie samemu złożony w samoofierze. Dzięki temu niebywałemu aktowi pojął wszelkie tajemnice, posiadł największą mądrość oraz zyskał władzę nad szubienicami i powieszonymi.

W czas —> Ragnaróku święte drzewo runie, ale, wedle jednej z wersji, w jego pniu schronienie znajdzie jedyna ocalała z kosmicznej zagłady ludzka para, —> Lifthrasir i Lif, od której zacznie się odrodzony gatunek ludzki.

Yggdrasil był nie tylko „drzewem kosmicznym” („drzewem światowym”, arbor mundi), ale również „drzewem życia” (arbor vitae, przede wszystkim jako miejsce ocalenia Lifthrasira i Lif, ale także jako źródło rosy dla ziemi i pożywienia dla jeleni symbolizujących cztery strony świata), „drzewem poznania” (jako miejsce, w którym Odin zdobył swoją wielką wiedzę; por. mędrca osiągającego oświecenie podczas medytacji pod drzewem) i - zapewne wtórnie, pod wpływem skandynawskiego substratu kulturowego (zob. Finnowie) - „drzewem szamańskim”. Jako „drzewo kosmiczne” Yggdrasil stanowił jednocześnie oś świata (axis mundi).

Niezwykle ciekawa jest zawarta w Młodszej Eddzie (Omamienie Gylfiego) informacja łącząca jeden z trzech korzeni Yggdrasilu z Asgardem, tj. niebem (dwa inne pozostają w związku z —> Jotunheimem i —> Nifl-hcimem). Takie ujęcie zdaje się świadczyć

0    istnieniu wyobrażenia o Yggdrasilu jako „drzewie odwróconym” (arbor inversa). Jego geneza nie jest jasna. Identyczne przedstawienia znane są przede wszystkim / tekstów indoaryjskich (Atharwaweda, Kalka--iipaniszada), ale również z relacji szamanów odbywających swoje mistyczne podróże. Niewątpliwie jednak najbliższą paralelę Yggdrasilu stanowi święty figowiec Indoariów zwany aśvatthd („koński postój”), o którym Bhagawadgita (Pieśń Pana) powiada:

Mówią, że niezmienny aśwattha w górze ma korzenie, a na dole - gałęzie. Jego liście to hymny wedyckie.

Kto zna to drzewo, ten zna wedę [veda „wiedza” J.

Jak ko 1 w i e k u d erza j ący j es t i ndoaryjski

1    północnogermański związek dendrologicznej „osi świata” z koniem (sanskr. aśva, stisl. drasilD, to nie można z całą pewnością wykluczyć, że Yggdrasil l]es{ tylko kennin-giem, w rzeczywistości znaczącym „szubienica | Od i na]”, [ Ódins] galgi, [ Ódins] galgfa)-tre, co dałoby się uzasadnić nazewniczą tabuizacją wynikającą ze szczególnej świętości obiektu. Jeśli tak, to rzeczywista na-twa „osi świata' skandynawskich Germa-nów pozos i awałaby n ie/.n a na. N iewąt pl i wie jednak Yggdrasil miał swoje liczne warianty (zob. Barnstokk; Hoddmimir; Larad; Mimameid), a jego antropomorficzną wersją był, zdaje się, Heirndall.

U południowych Germanów (Sasów) Ygg-drasilowi odpowiadał święty słup (pień) zwany Irminsul („Wielki Słup "), zniszczony przez Karola Wielkiego w 772 r. Wedle informacji Thietmara Irminsul była boginią.

]. de Vries, La vaUur religieme du mot germaniąue irmin, „Cahiers du Suci" 1952. 36.

YUFINGOWIE (Ylfmgar- „Wilczęta”, „Wilczki”, „Synowie Wilka"), dynastia szwedzkich i duńskich kommgów utożsamiana z duńskimi Skjóldungami (zob. Skjold¹; Helgi²), a także frankońskimi —> Wólsungami. Przemieszanie z tymi ostatnimi ma uzasadnienie filologiczne: por. stisl. yljingr („wilczek”) oraz stwniem. wolf, stang. wulf i goc. unilfs („wilk”).

YMIR (Ymir), pra p i er wotny o 1 brzy m-a n -drogyn znany też jako —> Aurgelmir (Aur-gelmir, tak zwały go olbrzymy), Brimir (Bri-mir) i Blain (Bldinn - „Błękitny”).

Powstał w praotchłani —> Ginnungagap / wód topniejącego lodu i żywił się mlekiem prakrowy —> Aud u m 1 i. Jego pac 11 a w y d ała na świat syna i córkę, nogi zaś spłodziły ze sobą sześciogłowego olbrzyma: od tego potomstwa pochodził ród —> Hrimthursów. Został zabity przez —> Od i na, —> Wilego i We, a krew wypływająca z jego gigantycznych zwłok spowodowała potop (zob. Bergelrniij. Zabójcy krew tę przemienili w morze, z niego zaś wydobyli swą ofiarę i uczynili z niej prabudulec świata: ciało przekształcili w ziemię, kości i zęby w skały, włosy w lasy, czaszkę w niebo, mózg w złowrogie chmury i w końcu rzęsy w tnur —> Midgardu (zob. kosmogonia); ponoć z krwi i kości Ymira bogowie stworzyli też pierwsze —> karły (zob. Modsognir; Durin), ale sądzono również, że wszystkie karły były pierwotnie robactwem w ciele (zwłokach) praolbrzyma.

Imię Ymir pochodzi z ie. *iem- „podwójny, dwojaki; bliźniak” (por. stisl. ymiss; sanskr. yamd\ awest. f mo\ irl. emum\ łot. jumis) i pozostaje w związku z androgynizmem (obojnactwem) świętej praistoty. Najprawdopodobniej u południowych Germanów odpowiadał mu Tuisto („Podwójny”; por. goc. tum, tum, twa; stisl. tvcer, tvau\ stang. twa, tu), o którym Tacyt w Germanii pisał, że został zrodzony z ziemi i miał syna Mann(us)a - „Człowieka”, „Mężczyznę”.

Wyobrażenie o praandrogynie, z ciała którego powstał świat, należy najpewniej do wspólnego dziedzictwa indoeuropejskiego, szczątkowo zachowanego w licznych tradycjach. N aj wyraź 11 i ej szy m od pow ied n i kiem Ymira jest indoaryjski Purusza („Człowiek”): bogowie dokonali jego rytualnego zabójstwa, a następnie z ciała swej ofiary stworzyli poszczególne elementy św iata.

F. Bórt/.ler, Ymir Lin Beilrag zu den eddischen Weil' schdpfungsv(/rslellungeti, „Archiv fiir Rdigionswisscn-schaft” 1936,33.

YNGLINGOWIE: zob. Yngwi¹.

YNGWI (Yngm), O inne imię -» Freya pojawiające się też w postaci Yngwi-Frey (Yngui--Freyr, Yngoifreyr). Saga o Ynglingadi powiada, że w rodzie swojskich (szwedzkich) konun-gów pochodzących od Freya cieszyło się ono szacunkiem: każdy z zasiadających na tronie w —» Uppsali prócz własnego imienia „zwał się również Yngwi lub Ynguni”; stąd wszystkich ich razem nazywano Ynglingami. Zasada ta trwała do czasów Olafa Karczownika (tzn. do drugiej połowy VII w.) wygnanego z Uppsali przez Iw ara Szerokie Objęcia pochodzącego ze Skanii (Skdney, Skdni; dziś Skane) w Szwecji. Od syna Olafa, Halfdana Biała Kość (zm. przed 750 r.), zaczęła się norweska linia Ynglingów, rządzących w południowo-wschodniej Norwegii, na obszarze leżącym na zachód i północ od f iordu Oslo. Inna, późna i sztuczna genealogia Ynglin-gów wyprowadzała dynastię od Yngwi ego, syna —> Halfdana.

U Germanów południowych Yngwiemu zapewne odpowiadał Ing, bóg znany z runicznego (zob. runy) tekstu staroangiclskiego