87265 kem41

Grafwitnir

82

Wikinga und Normanen, Karl I heodor Sirassei Hamburg 1928. Ze zbiorów Biblioteki PT PN w Poznaniu.

Rcpr. L. Berowski/Agencja Archiwum

GRANI (Grani - „Szary”), sławny ogier —> Sigurda pochodzący od boskiego siwka —> Sleipnira. Według Sagi o Thidreku był darem —> Brynhild dla młodego bohatera, wedle natomiast Sagi o Wólsungach został

Tu zajmował żelazne domostwo wypełnione zawłaszczonym złotem. Strzegł skarbu spoczywając na nim, plwającjadem i budząc przerażenie „szłomem grozy’’. Kryjówkę opuszczał tylko udając się do wodopoju, a drogę do niego wyraźnie znaczył swoim cielskiem. Na tej drodze —> Sigurd wykopał jamę, ukrył się w niej i z dołu przebił potwora Gramem.

Grafwitnir (Grajmtnir - „Grobowy Wilk”), demoniczny wąż, który żył przy znajdującym się w —» Niflheimie korzeniu świętego jesionu, —> Yggdrasilu. Staroed-daiczna Pieśń Grimnira utrzymuje, że był ojcem licznego wężowego potomstwa, ale wymienia tylko kilka imion: Goin (Góinn), Grabak (Graba kr - „Szary Grzbiet”), Graf-wóllund (Grafvqllundr), Moin (Móinn), Of-nir (Ófnir - „Zwijacz”), Swafnir (Svdfnir - „Usypiać/.”). Wraz ze swoją czeredą Grafwitnir podgryzał korzeń boskiego drzewa.

Grafwitnir jest oczywistym, negatywnym przeciwieństwem orła mieszkającego na wierzchołku Yggdrasilu. W mitologiach indoeuropejskich para orzeł-wąż wyraża istotne opozycje w rodzaju niebo-podzie-mie, góra-dół, bóg-demon, przyjaciel-wróg, swój-obcy, życie-śmierć itp.

GRAM (Gramr - „Okrutny”, „Niepohamowany”), sławny miecz (sverd) —> Sigurda, niebywały' produkt kowalskiej sztuki —> Regina. Był tak doskonały, że poddany próbie przeciął nie tylko kowadło, ale i kłębek wełny płynący z nurtem Renu. Wedle Sagi o Wólsungach Regin stworzył Grama przekuwając na nowo miecz —łSigmunda¹, dawny dar —> Od i na wbity w pień -> Barn-stokka i osobiście przez boga zdruzgotany podczas ostatniej walki bohatera. Sigurd dwukrotnie łamał na kowadle dzieło mistrza, który dopiero w trzeciej próbie .stworzył broń doskonałą. Mierzący ponoć siedem piędzi miecz złożono ostatecznie na stosie pogrzebowym Sigurda.

W tradycj i południowogerrnańskiej (Pieśń o Ni.be lungach) miecz Sifrida (Sigurda) zwie się Balmung. Był on najpierw własnością Nibelunga Starszego, króla Ni-

Sigurd łamie na kowadle miecz wykuty przez Regina. Fragment drewnianej płaskorzeźby na portalu kościoła w Hylestad (Setesdal, Norwegia) belungii, a po śmierci Sifrida przywłaszcz}! go sobie Hagen (—» Ilógni²) i został nim ścięty.

wybrany przez samego Sigurda z wielkiego tabunu króla —» Hjalpreka. Za rad^;; —> Od i na ukrytego pod postacią jakiego* obcego męża, młodzieniec zwrócił uwag? na źrebca, który dwakroć odważnie pr#' płynął głęboką rzekę. Sigurd sam ujeźdź konia, osobiście dał mu imię i poza m¹¹ nikt nigdy go nie dosiadł. Na jego grzbK' cie pokonał magiczne płomienie (vafiM? broniące dostępu do śpiącej Brynhi'¹ (-> Sigrdrify) i z wrzosowiska -> Gnitah^

wywiózł wielki skarb —> Fafnira. Wspaniały rumak padł martwy przy stosie pogrzebowym pana i wraz z nim został spalony.

Z archiwum autora

drani ze skrzynią zawierającą skarb Niflungów. Pr/erys fragmentu drewnianej płaskorzeźby na portalu kościoła w Hylestad (Setesdal, Norwegia)

W indoeropejskich mitach heroicznych koń stanowi swoisty dublet wojownika nie tylko ze względu na posiadane walory bojowe. Szczególnie wymowny jest motyw wspólnej śmierci pana i wierzchowca, a najsławniejsze w tym względzie przykłady stanowią Liath Macha („Siwek Machy”) i Cuchulainn (koń i bohater przyszli także na świat tego samego dnia; por. IIlód) w mitologii irlandzkiej oraz Rachsz („Błysk”) i Rustam w tradycji irańskiej. W istocie motyw ten jest najpewniej heroiczną wersją rzeczywistego zwyczaju grzebania (palenia) konia razem zc zmarłym wojownikiem.

GRANMAR (Granmarr), O możny władca Swarinshaugu, ojciec Hódbrodda, Gud-munda i —» Starkada². Na zjeździe królów —> Hógni¹ przyrzekł rękę swojej córki —> Sigrun Hodbroddowi, ale dziewczyna nie przystała na ten związek. Gdy w końcu wyszła za —> Helgiego², Granrnar i Hód-brodcl zdecydowali się zbrojnie pomścić zniewagę i zebrali znaczne siły. Po ich stronie stanął również wierny danemu słowu Hógni ze swoimi synami, Bragim i —> Da-giem². W bitwie pod Frekasteinern (Freka-steinn - „Wilcza Skała”) albo Gnipalundem (Gnipalundr) armia Granmara została pokonana, on sam poległ, a w walce zginęli też jego synowie oraz Hógni i Bragi. Ocalał tylko Dag, który złożył Helgiemu przysięgę wierności, co oznaczało rezygnację z —» zemsty.

© Zob. Ingjald.

GrEIP (Greip - „Chwytająca”), O jedna z —» córek Ran, znana z Wieszczby walmy

© Olbrzymka, córka -> Geirróda, siostra —> Gjólp, której próbowała pomóc w podstępnym zabiciu —> Thora. Zamach na życie boga nie powiódł się, a siostry-olbrzymki skończył)' z połamanymi grzbietami. Greip znana była również jako Gneip (Gneip).

Grer (Grerr), karzeł (zob. karły), jeden z —> Brisingów.

GRETTIR (Grettir - „Gniewnie Marszczący Się”), tytułowa postać późnej, bo pochodzącej z XIV w. Sagi o Grettir ze, najpopularniejszy z (prawdopodobnie) historycznych bohaterów islandzkich (wedle ustaleń badaczy żył w latach 996-1031), spokrewniony z królem Olafem 'Tłustym (zm. w r. 1030) syn Asmunda zwanego Siwowłosym i Asdis. Był kochany przez matkę, ale ojciec nie darzył go wielkim uczuciem i zmuszał do wykonywania poniżających prac, /. których milczący i zamknięty w sobie chłopiec nie wywiązywał się zadowalająco. Towarzysząc dziadkowi w drodze na thing (ping - „zgromadzenie ludowe; sąd”) dokonał swego pierwszego zabójstwa, został wyjęty spod prawa i skazany na trzyletnie wygnanie. Okręt, którym banita (skógarmadr, dosł. „leśny człowiek”; ta przeniesiona z Norwegii nazwa przyjęła się na Islandii, choć tam nie było lasów) opuścił ojczyznę, uległ rozbiciu u brzegów wyspy Haramarsey (dziś 1 laramsoya). Grettir osiadł tu na jakiś czas. Pewnego dnia rozkopał kurhan, zabił zajmującego mogiłę „żywego trupa” (zob. życie pozagrobowe) i zdobył skarby grobowe.