365 (17)

Jeszcze w sprawie kontami nacji 365

fleksyjne, dwa wyrazy, dwa związki frazeologiczne lub dwie konstrukcje składniowe [z pełnymi wypowiedzeniami (zdaniami) włącznie]. Pochodnikiem może być odpowiedni: fonem, morfem, konstrukcja fleksyjna, wyraz, związek frazeologiczny lub konstrukcja składniowa (w tym także wypowiedzenie — zdanie). W omawianym procesie przynajmniej jeden z członów podstawy (niezależnie od tego, czy podstawa składa się z dwu, czy też z większej liczby członów) traci swoją część (może to być element foniczny itd., z konstrukcją składniową włącznie). Są to obcięcia integralne (wypada cały morfem itd.) lub dezintegralne (wypada grupa fonemów itd.). Przyjmuje się zatem, że kontaminacja nie obejmuje np. kompozycji typu A (pełny człon podstawy)+B (pełny człon podstawy) (np. karpkaraś, ptak-ryba⁷⁸, Golub-Dobrzyń, krzywoprzysięgać itd.).

Nawiązując do tego, co już przedstawiłem w poprzednim artykule⁷⁹, podaję ogólne formuły dotyczące kontaminacji: I. (A—x)+(B—y)=C; II. A+(B—x)=C lub (A—x)+B=C.

Są to oczywiście zapisy uproszczone. Odnoszą się do tych sytuacji, w których występują dwa człony podstawy omawianego procesu. Literami A, B oznaczono tu człony podstawy kontaminacji, literą C — pochodnik (twór powstały w wyniku procesu kontaminacyjnego), x, y to elementy, o które człony podstawy kontaminacji zostały uszczuplone. Należy dodać, że tam, gdzie następuje uszczuplenie danego członu podstawy kontaminacji, taki człon rozkłada się w rezultacie na dwa elementy, mianowicie na element wchodzący do pochodnika i element nie wchodzący do pochodnika (element wypadający). W podanych wyżej zapisach (zob. formułę I i II) nie określa się pozycji w układzie linearnym elementów nie wchodzących do pochodnika (czyli elementów wypadających). Te uogólnione i zarazem uproszczone zapisy informują jedynie o tym, że dany człon podstawy został uszczuplony o pewien element.

Oto trochę przykładów: Jeżeli przyjmiemy, że wyraz górmana powstał w wyniku kontaminacji z podstawy w postaci górnica i sukmana*⁰, to można równocześnie przyjąć, że do pochodnika górmana (C) wszedł z członu podstawy górnica (A) element gór-, a z członu podstawy sukmana (B) element -mana. Nie weszły do pochodnika: z członu górnica (A) element -nica (x), a z członu sukmana element suk- (y). Można w tym wypadku, ogólnie biorąc, zastosować formułę I: (A-x)+(B-y)=C (górmana). Podobnie np.:

ballute (<balloon+parachute)”^%\ gdzie A to balloon, B to parać hutę, x— -oon, y= parach-, formuła: (A—x)+(B—y)=C (ballute);

- ,J*ostkarte (aus Postblatt+Correspondenzkarte)”⁸², gdzie A to Postblatt, B to Correspondenzkarte, x=-blatt, y=Correspondenzformuła: (.-1 -x)+(B-y)~ C (Postkar te);

¹¹ Oba przykłady wziąłem z książki I. Klemcnsiewiczówny pt. HYrciei złożone nowsze/ polszczyzny kulturalnej. Próba systematyki. Kraków 1951, s. 59, 65.

⁷⁴ Zob. Z. Zagórski, W sprawie kontaminacji, op.cit., s. 138-139.

^M Przykład podany przez B. K r e j ę, op.cit., s. 126.

" Zob. L. B a u o r, op.cit., s. 234.

*^ł W. Fleischcr, op.cit., s. 236.