355 (14)

Jeszcze w sprawie kontaminacji

1.    Kontaminacja budzi wciąż zainteresowanie językoznawców. Wiele spraw wymaga jeszcze omówienia. Badania interesującego nas zjawiska nasuwają szereg kwestii. Problematyka tych badań jest obszerna. Omawiam w tym artykule tylko jej część.

2.    W pierwszym tomie „Studiów Polonistycznych” opublikowałem artykuł zatytułowany W sprawie kontaminacji. Przedstawiłem tam wybrane problemy dotyczące procesu kontaminacyjnego, a także różne jego definicje. Zaznaczyłem, że głównym celem artykułu było zwrócenie uwagi na to, co jest wspólne różnym rodzajom kontaminacji, i na jej związki ze zjawiskami pokrewnymi. Przypomniałem, że o kontaminacji mówi się w odniesieniu do różnym systemów cząstkowych języka. Wyodrębniłem składniki podstawy kontaminacji (oznaczyłem je literami A i B) i produkt tego procesu, czyli pochodnik (C). Zwróciłem uwagę na to, że podstawą kontaminacji mogą być dwa morfemy, dwa wyrazy, dwie jednostki frazeologiczne lub dwie konstrukcje składniowe. Pochodnikiem mogą być odpowiednio: morfem, wyraz, jednostka frazeologiczna lub konstrukcja składniowa. Zarówno podstawa, jak i pochodnik mogą należeć do różnych odmian polszczyzny etnicznej, mogą one należeć nawet do różnych języków. W procesie kontaminacji przynajmniej jeden z członów podstawy traci jakiś element (foniczny itd.). Podałem dwie formuły dotyczące tego procesu: I. (A-x) + (B -y) = C, II. A + (B - x) = C lub (A - x) + B = C. Tym samym stwierdziłem, że mamy tu do czynienia z sumą określonych elementów¹. Identyczne, choć oddzielne, było stwierdzenie przez Grabiasa i przeze mnie istnienia swoistego ‘węzła kontaminacyjnego”².

* Z. Zagórski, Jeszcze w sprawie kontaminacji. „Studia Polonistyczne” XIII, 1985.

¹    Na nieporozumieniu oparte jest następujące stwierdzenie W. Cienkowskiego (Zagadnienia definicji, analizy i klasyfikacji kontaminacji leksykalnych. W: Z polskich studiów slawistycznych. Ser. 5. Językoznawstwo. Prace na VIII Międzynarodowy Kongres Slawistów w Zagrzebiu 1978. Warszawa 1978, s. 353-354): „Z. Zagórski w swojej definicji kontaminacji również mówi o skrzyżowaniu". Por. Z. Zagórski, W sprawie kontaminacji. „Studia Polonistyczne” I. Poznań 1973, s. 138-140.

²    Zob. S. G r a b i a s, Kontaminacje we współczesnym języku polskim. Próba charakterystyki. „Annalcs Univcrsitatis Mariae Curie-Skłodowska”. Sectio F XXV, 1970, s. 117-145.