38 39

Pedagogika wczesnoszkolna jest subdyscypliną nauk pedagogicznych. Wśród tychże nauk podstawową jest teoria wychowania i dydaktyka. „Wyrasta” więc z natury rzeczy z teorii wychowania i nauczania. Różnice jednak między pedagogiką wczesnoszkolną a teorią wychowania i dydaktyką sprowadzają się do tego, że pedagogika wczesnoszkolna formułuje swoje prawidłowości o mniejszym stopniu ogólności i o węższym zasięgu stosowalności aniżeli teoria wychowania i dydaktyka. Jeżeli bowiem teoria wychowania i dydaktyka formułują prawidłowości, zasady działania ilp. obejmujące ogół jednostek ludzkich, to pedagogika wczesnoszkolna zajmuje się tylko wycinkiem tej rozległej rzeczywistości, tj. wychowaniem i nauczaniem dzieci w młodszym wieku szkolnym.

Pedagogika wczesnoszkolna jest zatem częścią teorii wychowania i dydaktyki. Rozpatruje istotę wychowania i nauczania (co to znaczy wychowywać i uczyć?), obiekt wychowania i nauczania (kogo wychowywać i uczyć?), sensowność wychowania i nauczania (po co wychowywać i uczyć?), treść wychowania i nauczania (w jakim zakresie wychowywać i czego uczyć?), czynniki wychowania i nauczania (kogo i gdzie wychowywać i uczyć?). Tak więc pedagogika wczesnoszkolna jest rozległą dziedziną wiedzy. Podejmuje fundamentalne zagadnienia, ważne i potrzebne dla edukacji wczesnoszkolnej.

W dotychczasowych opracowaniach z zakresu problematyki nauczania początkowego koncentrowano przede wszystkim uwagę wokół „Metodyki...” Tak więc w odniesieniu do całego etapu edukacji początkowej używano najczęściej określenia.„metodyka pierwszych lat nauczania” lub po prostu „metodyka nauczania początkowego”. Aczkolwiek w różnych opracowaniach formułowano założenie, że „Metodyka...” nie może być zbiorem drobiazgowych recept, niemniej sama nazwa „Metodyka...”, z natury rzeczy, dotyczy wyłącznie lub prawie wyłącznie sposobów działania pedagogicznego (jak uczyć?). Nie wyczerpuje to oczywiście rozległej problematyki pracy pedagogicznej z dzieckiem w młodszym wieku szkolnym. Potrzebna jest wiedza szersza, dotycząca istoty i właściwości edukacji wczesnoszkolnej. Potrzebna jest wiedza, mająca formę swoistej syntezy, pozwalająca nauczycielowi na całościowe rozumienie procesów pedagogicznych zachodzących w pierwszych latach nauczania. Tę zaś ma w założeniu gromadzić „pedagogika wczesnoszkolna”.

Pedagogika wczesnoszkolna zawiera dwie integralnie ze sobą powiązane części: część ogólną i część szczegółową. Część ogólna formułuje prawa, teorie, koncepcje itp. dotyczące edukacji wczesnoszkolnej jako całości, natomiast część szczegółowa — problematykę nauczania poszczególnych przedmiotów. Część szczegółową pedagogiki wczesnoszkolnej określamy mianem metodyki nauczania poszczególnych przedmiotów (języka polskiego, matematyki, środowiska społeczno-przyrodniczego, plastyki, muzyki i kultury fizycznej). Do części szczegółowej pedagogiki wczesnoszkolnej należy również metodyka wychowania w klasach początkowych.

Część ogólna pedagogiki wczesnoszkolnej nie może być oczywiście zbiorem ogólnych wskazań czy sugestii, a część szczegółowa — zbiorem szczegółowych wskazań i przykładowych propozycji pracy pedagogicznej. Obie części wiedzy pedagogicznej z zakresu edukacji wczesnoszkolnej są ze sobą odpowiednio powiązane i wzajemnie się uzupełniają.

Część ogólna stanowi uogólnienie zasad, prawidłowości, koncepcji itp. mających zastosowanie w metodykach nauczania poszczególnych przedmiotów i w metodyce wychowania, natomiast część szczegółowa jest konkretyzacją ustaleń czy koncepcji zawartych w części ogólnej pedagogiki wczesnoszkolnej.

Tak więc zakres zainteresowań pedagogiki wczesnoszkolnej, jako całości, jest ogromny. Wiele problemów ogólnych i szczegółowych jest nadal otwartych, a czasami nawet nie zauważonych.