382 383 (6)

382

Clftt III. Podttl*) makro* konoinl

.1

Konsumpcja w okresie poprzednim wynosiła 80. W okresie tr/ccim. jak obliczyliśmy. wzrosła o 10. czyli wynosi 90. Dochód narodowy w okresie trzecim wynosi więc 140 (suma inwestycji i konsumpcji).

Przejdźmy do następnego okresu. Inwestycje autonomiczne, zgodnie z założeniem. wracają do poziomu z poprzednich okresów, znowu więc wynoszą 40. Natomiast pojawiają się inwestycje indukowane, które wynoszą 10. Jak znajdujemy tę wielkość? Przypomnijmy, że odpowiednia formula jest następująca:

/„ = a ■ AV,.|. Mamy tu jednookresowc opóźnienie. Warunkiem pojawienia się inwestycji indukowanych w okresie / jest wcześniejszy wzrost dochodu w okresie 1-1. W naszym przykładzie przyrost dochodu narodowego pojawia się dopiero w okresie trzecim. Pierwsze inwestycje indukowane mogą się więc pojawić dopiero w okresie czwartym:

/„ = a AY„ = OS 20 - 10.

Inwestycje całkowite (globalne) w okresie czwartym wynoszą 50. W okresie trzecim również wynosiły 50. Nic zmieniły się więc (A/_l4 = 0). Zgodnie z zasadą mnożnika przyrost dochodu w okresie czwartym wynosi zero (AV_f4 = 0). Przyrost konsumpcji jest więc również zerowy (AC',₄ = 0). czyli poziom konsumpcji w okresie czwartym jest taki sam. jak w poprzednim i wynosi 90.

Suma inwestycji całkowitych w okresie czwartym (50) i konsumpcji (90) daje poziom dochodu narodowego: Y,» = 50 + 90 = 140.

Obliczenia odnoszące się do kolejnych okresów pozostawiamy czytelnikowi.

Dane z tablicy 13.1 pokazują - oczywiście w sposób modelowy, czyli uproszczony - że cykliczne zmiany takich wielkości, jak inwestycje, konsumpcja i dochód narodowy są wynikiem wewnętrznej logiki procesów gospodarczych, kształtowanej przez ..reguły giy” systemu gospodarczego.

Okresy, w których następują zmiany (wzrost lub spadek) inwestycji, to zarazem okresy zmian (wzrostu lub spadku) dochodu narodowego i konsumpcji. Kluczową sprawą dla wyjaśnienia górnego i dolnego punktu zwrotnego jest zróżnicowanie stóp wzrostu poszczególnych agregatowych wielkości. Ekspansja kończy słę. ponieważ konsumpcja nie rośnie równie szybko, jak dochód narodowy. Faza spadkowa osiąga kres. gdyż konsumpcja nic spada równie szybko, jak dochód narodowy.

13.5. Metody oddziaływania państwa na przebieg cyklu koniunkturalnego

Metody oddziaływ ania państwa na przebieg cyklu koniunkturalnego są określane przez cele tego oddziaływania. Możemy zaobserwować ewolucję celów interwencjonizmu państwowego. Początkowo występuje interwencjonizm anty kryzy sowy. oznaczający podejmowanie działań w celu łagodzenia skutków zaistniałego już kryzysu. Interwencjonizm antycykliczny przynosi rozszerzenie interwencji na

wszystkie fazy cyklu. Oznacza to przeciwdziałanie bieżącym wahaniom koniunktury. zwłaszcza poziomu zatrudnienia. Polityka gospodarcza ma na celu łagodzenie fluktuacji i zmniejszenie amplitudy wahań koniunkturalnych. Ma ona działać kompcnsująco w stosunku do wahań cyklicznych.

Państwo (w praktyce głównie rząd) może oddziaływać stabilizująco na gospodarkę przede wszystkim za pomocą polityki fiskalnej i pieniężnej.

W przypadku prowadzenia stymulacyjnej polityki fiskalnej następuje zmniejszenie przychodów budżetu (np. jako skutek obniżki stopy podatkowej) oraz wzrost wydatków, w wyniku czego wzrasta zazwyczaj deficyt budżetowy. Tego rodzaju polityka prowadzi do wzrostu wydatków konsumpcyjnych i inwestycyjnych. Jej rezultatem jest zwiększenie poziomu produkcji i zatrudnienia, przy czym procesom tym towarzyszy zwykle wzrost cen.

Natomiast w przypadku prowadzenia polityki fiskalnej nastawionej na hamowanie koniunktury (restrykcyjnej) rząd dąży do zwiększenia przychodów budżetu oraz ograniczenia wydatków, co przyczynia się do zmniejszenia konsumpcji i inwestycji. W rezultacie obniża się poziom zatrudnienia i produkcji oraz zmniejsza się tempo wzrostu cen. W praktyce znacznie łatwiej jest za pomocą narzędzi fiskalnych prowadzić politykę pobudzającą niż politykę rcstiykcyjną.

Odwrotnie jest w przypadku stabilizacji przez politykę pieniężną (monetarną). Lepsze rezultaty daje oddziaływanie restrykcyjne (polityka drogiego pieniądza). Polega ona na wzroście stopy rezerw minimalnych, stopy redyskontowej oraz sprzedaży państwowych papierów wartościowych. Działania te zmniejszają podaż pieniądza i powodują podwyższenie stopy procentowej. Efektem działania tych czynników jest zmniejszenie rozmiarów kredytów, a następnie także inwestycji, popytu globalnego, poziomu zatrudnienia i produkcji oraz tempa wzrostu cen. Natomiast w przypadku ekspansywnej polityki pieniężnej (polityki taniego pieniądza), polegającej na obniżaniu stopy minimalnych rezerw gotówkowych i stopy redyskontowej oraz skupowaniu przez bank centralny papierów wartościowych. rosną możliwości udzielania kredytów przez banki, rośnie podaż pieniądza i obniża się stopa procentowa, co prowadzi do wzrostu inwestycji i popytu globalnego, a następnie do zwiększenia zatrudnienia i produkcji oraz zwiększenia tempa wzrostu cen.

Oddziaływanie państwa we wszystkich fazach cyklu. tzn. pobudzanie wzrostu w fazach spadkowych i hamowanie w sytuacji ..przegrzania" koniunktury, doprowadza niejako w naturalny sposób do interwencjonizmu ex ame. czyli podejmowania działań zmierzających do zapewnienia odpowiednich warunków rozwoju gospodarczego w długim okresie, a więc interwencjonizmu rozwojowego. Chodzi tu m.in. o oddziaływanie przez państwo na kierunki inwestowania zapewniające rozwój nowoczesnych gałęzi produkcji (przekształcenia strukturalne), a także na strukturę przestrzenną gospodarki oraz organizację i kierunki badań naukowych.

Wraz ze zmianami celów interwencjonizmu państwowego podlegają zwykle pewnym przeobrażeniom metody interwencjonizmu. Nic jest to proces jednokierunkowy i nic przebiega tak samo we wszystkich krajach. Może polegać np. na