SKMBT500712270947045

SKMBT500712270947045



CZĘSC III • WYTWARZANIE

Przyjmijmy, że faktycznie mamy tu do czynienia ze zbiegiem okoliczności. Jak jednak ten zbieg okoliczności opisać? Czy istnieją (istniafy) dwie Pamele, dwa domy przy Oak Street 123, dwa morderstwa - realne i fikcyjne? Jeśli tak, to jak mają się one do siebie? Jeśli nie, to jak zinterpretować fragment powieści Krauta — jako wytwór fantazji czy opis rzeczywistości?

Dzieło sztuki stanowi wyjątkowe „miejsce styku” fikcji i rzeczywistości. Najdobitniej uwidacznia się to na przykładzie filmu - najbardziej popularnej dziś dziedziny sztuki. Idziemy „na film”, by oderwać się od życia, zapomnieć o codziennych kłopotach, odpocząć. Z drugiej jednak strony odkrywamy w filmie nasz świat: bohaterowie okazują się podobni do naszych znajomych, pewne sceny przypominają zdarzenia z naszej przeszłości lub wywołują w nas uczucia tak silne, jakby to, co znajduje się na ekranie, działo się na serio. Co więcej, film rzutuje na nasze życie. Patrzymy na realnych ludzi i realne sytuacje przez jego pryzmat. Mówimy: tu jest jak w Rejsie, a ten gość wygląda jak Forest Gump...

Co NA TO FILOZOFIA?

Zagadnienia wyjściowe

Problem stosunku fikcji do rzeczywistości to chyba najważniejszy filozoficzny problem związany z dziełem sztuki. Jego rozwiązanie zależy jednak od rozwiązania szeregu innych problemów. Trzeba przede wszystkim zapytać: czym jest dzieło sztuki? Jaka jest jego struktura? Czym różni się ono od „zwykłych” bytów? Jak istnieje? Po co istnieje? Dzieło sztuki jest tworem tale subtelnym i misternym, że próba jego analizy stanowi wyzwanie dla ontologa i jest sprawdzianem jego faktycznych umiejętności. Ustalenia z rozdziału drugiego pozostaną tylko pustymi ogólnikami, jeśli nie da się ich przekonująco zastosować do filmów, powieści, obrazów i tym podobnych, gdyż obcowanie z nimi stanowi doniosły składnik naszego życia. To nie przypadek, że wśród wybitnych ontologów znajdowali się tacy, którzy (w Polsce na przykład Roman Ingarden) byli jednocześnie wielkimi estetykami, czyli teoretykami sztuki i piękna1.

By uniknąć nieporozumień, wprowadzę na początku tylko jedno rozróżnienie. Starożytni Grecy utożsamiali sztukę z wytwarzaniem (umiejętnością wytwarzania) rzeczy według określonych reguł. Z czasem termin „sztuka” zaczął oznaczać także same, wytworzone w ten sposób, rzeczy. Faktem jest jednak, że tylko część z wytwarzanych przez ludzi rzeczy nazywamy dziś dziełami sztuki. W zasadzie dzieła sztuki identyfikujemy tylko z wytworami tak zwanych sztuk pięknych, dystansując się wobec tak zwanych sztuk użytkowych, a tym bardziej rzemiosł. Pójdę za tą intuicją, ograniczając tu moje analizy do sztuk pięknych, czyli takich, które nie wiążą się wprost z żadną praktyczną („przyziemną”) potrzebą ani korzyścią2.

Pomińmy na razie rozważania na — fundamentalny, lecz zbyt skomplikowany (jak na początek) - temat istoty dzieła sztuki. Załóżmy, że wiemy, czym są dzieła sztuki, choć nie potrafimy tego precyzyjnie wyrazić w języku żadnej teorii. Wiemy w tym sensie, że mamy kontakt ze sztuką i potrafimy ją odróżnić od tego, co sztuką nie jest. Las nie jest dziełem sztuki, ale jego malarskie przedstawienie - tak; sprawozdanie prasowe z jakiegoś wydarzenia to nie dzieło sztuki, ale już oparte na nim opowiadanie — tak; zespół dźwięków wydawanych przez „życie” ulicy — nie, choć podobny układ dźwiękowy, zaplanowany i odtworzony przez artystów - już tak... Oczywiście, bywają przypadki graniczne, kiedy zastanawiamy się, czy coś jest sztuką, czy nie. Wystarczy jednak, jeśli skupimy się tu na typowych dziełach sztuki, i to tych najwyższej klasy, a więc zaliczanych do kanonu (klasyki) muzyki, literatury czy filmu.

245

1

Estetykę traktuje się jako odrębną dyscyplinę filozoficzną. Należy jednak pamiętać, że w gruncie rzeczy sprowadza się ona do ontologicznych, epistemologicznych i aksjologicznych

analiz fenomenów związanych ze sztuką i pięknem. Jako ciekawostkę odnotujmy też, że termin „estetyka” (gr. aisthesis- wrażenie zmysłowe) pierwotnie oznaczał teorię poznania zmysłowego. Dopiero w XVIII wieku przeniesiono go na dziedzinę zajmującą się między innymi wyczuciem piękna („zmysłem smaku”).

2

Pewien artysta zwrócił mi uwagę, że wielu jego kolegów po fachu tworzy dla... pieniędzy. Nie zmienia to jednak pierwszorzędnego celu sztuki: chleb służy zaspokojeniu głodu (choć jako symbol może pełnić wznioślejsze funkcje), natomiast wiersz lub utwór muzyczny służy „wyższym potrzebom” (choć i na tych wyższych potrzebach można zarabiać!).


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
SKMBT?500712270947052 CZĘSC III • WYTWARZANIE rzeczywistym albo... niczym. Jeśli autorowi lub odbio
SKMBT?500712270947069 CZĘSC III • WYTWARZANIE że przeciętny człowiek, który preferuje a nad b oraz
SKMBT?500712270947073 CZĘSC III • WYTWARZANIE przedmiotu intencjonalnego jest niemożliwa. Jeśli ma
SKMBT?500712270947046 CZĘSC III • WYTWARZANIE Gdzie są Pory roku? Przed chwilą włożyłem do mojego k
SKMBT?500712270947047 CZĘSC III • WYTWARZANIE zestroju brzmieniowego, jako danej melodii, jako wyra
SKMBT?500712270947048 CZĘSC III • WYTWARZANIE Schemat i konkretyzacje Rzadko zdarza się, żeby dzieł
SKMBT?500712270947049 CZĘŚĆ III • WYTWARZANIE graficznych lub napisów, które głośno odczytane słysz
SKMBT?500712270947050 CZĘŚĆ III • WYTWARZANIE w polskiej kulturze, rozumieć, czym jest poezja, mieć
SKMBT?500712270947051 CZĘŚĆ III • WYTWARZANIE ROZDZIAŁ 9 • DZIEŁO SZTUKI realnego, jednak nie są to
SKMBT?500712270947053 CZĘSC III • WYTWARZANIE Zatrzymajmy się chwilę przy sztukach mimetycznych. Po
SKMBT?500712270947054 CZĘSC III • WYTWARZANIE stawowym pojęciem pierwszej teorii była apate, czyli
SKMBT?500712270947055 CZĘSC III • WYTWARZANIE Neri-Castaneda H., O zasadniczych związkach między fi
SKMBT?500712270947056 CZĘSC III • WYTWARZANIE i studiuje. To prawda, jednak - jestem o tym przekona
SKMBT?500712270947057 CZĘŚĆ III • WYTWARZANIE musiał rych przeżyć doznać. Trudno wszak wywoływać ni
SKMBT?500712270947058 CZĘSC III • WYTWARZANIE Łacińskie słowo contemplatio stanowi odpowiednik grec
SKMBT?500712270947059 CZĘŚĆ III • WYTWARZANIE Wstrząs i sytuacje graniczne Jeśli chodzi o inne prze
SKMBT?500712270947060 CZĘSC III • WYTWARZANIE lub duchowego mistrza, a granica między filozofią a n
SKMBT?500712270947061 CZĘSC III • WYTWARZANIE się tylko do sytuacji związanych z „granicami” ludzki
SKMBT?500712270947062 CZĘSC III ■ WYTWARZANIE Kierkegaard lubił posługiwać się formą opowiadania lu

więcej podobnych podstron