33 (499)

II. CHOROBY SERCA I NACZYŃ

1. CHOROBY SERCA

Serce jest narządem mięśniowym otoczonym błoną włóknistą w kształcie worka o podwójnych ścianach zwaną osierdziem. Od wewnątrz serce wyściela delikatna błona zwana wsierdziem. Choroby mogą atakować każdą z tych części.

Aby móc w sposób prawidłowy prowadzić rehabilitację, należy bardzo dokładnie poznać anatomię serca, na której omówienie nie ma tu miejsca.

W celu lepszego zrozumienia problemów rehabilitacji zasygnalizujemy niektóre elementy fizjologii.

Skurcz serca

Należy pamiętać, że bodziec powodujący skurcz serca przebiega falowo od podstawy do wierzchołka serca. Powstaje on w masie wyspecjalizowanych komórek zwanych węzłem zatokowo - przedsionkowym, położonym w prawym przedsionku w pobliżu ujścia żyły głównej górnej. Z tego węzła pobudzenie przechodzi ku dołowi przez ściany przedsionków do węzła przedsionkowo - komoro wego (pęczka Hisa). Pęczek Hisa przebiega w dół w przegrodzie międzykomorowej, a następnie dzieli się na dwie odnogi, które rozprzestrzeniają się w każdej z komór. Jeżeli proces chorobowy przerwie lub uszkodzi ten pęczek, wówczas niektóre lub wszystkie bodźce zostaną zablokowane i nie dochodzą do komór.

Cykl pracy serca i działanie zastawek

Cyklem pracy serca nazywamy serię kolejno po sobie występujących zjawisk, które zachodzą w czasie jednej ewolucji serca. Serce wykonuje 70 - 75 ewolucji na minutę. Każda z nich trwa około 0.8 sekundy.

Podczas skurczu przedsionków ujścia wszystkich żył ulegają zamknięciu i ustaje dopływ krwi do serca. Jednocześnie wzrastające w przedsionkach ciśnienie powoduje otwarcie zastawek przedsionkowo-komorowych (trójdzielnej i dwudzielnej), przez które krew przedostaje się do komór.

Podczas skurczu komór przedsionki rozluźniają się i krew ponownie napływa z dużych żył do serca. Wzrastające ciśnienie w kurczących się komorach zamyka zastawki: trójdzielną i dwudzielną i równocześnie powoduje otwarcie zastawek półksiężycowatych aorty i tętnicy płucnej, dzięki czemu krew zostaje wepchnięta do tych naczyń.

Podczas rozkurczu całe serce rozluźnia się. Ponieważ ciśnienie w dużych naczyniach staj e się większe niż w rozluźnionych komorach, dochodzi do zamknięcia zastawek półksiężycowatych aorty i tętnicy płucnej. Pozostają one zamknięte do chwili rozpoczęcia się ponownego skurczu komór, uniemożliwiając cofnięcie się krwi. Zastawki przedsionkowo-komorowe otwierają się, gdy ciśnienie wewnątrzkomorowe spada, dzięki czemu krew zaczyna napływać z przedsionków do komór.

Powstawanie i regulacja skurczów serca

Serce kurczy się dzięki swoistej właściwości mięśnia sercowego. Skurcze występują wskutek bodźców z ośrodkowego układu nerwowego - przez nerw błędny i nerwy współ-czulne. Nerw błędny zwalnia czynność serca, zaś nerwy współ-

69