3

PRZYGOTOWANIE KWESTIONARIUSZA

Rozpoczynając pracę _nad przygotowaniem pytań, należy uwzględnić, że wiele z nich, zwłaszcza dotyczących sądów, przekonań lub opinii, jest do pewnego stopnia czynnikiem wpływającym na osobę badaną. Uczeń zapytany o to, jakiego typu tryb życia chciałby prowadzić po ukończeniu szkoły, staje być może wobec pierwszej w życiu konieczności zastanowienia się nad danym zagadnieniem. Jeśli zaś pytanie zawiera projekty odpowiedzi podane do wyboru, to zestaw ten naprowadza badanego na pogląd, że właśnie spośród takich czynników trzeba dokonać wyboru — inne możliwości mogą mu nie przyjść do głowy. Dlatego przy formułowaniu pytań niezbędna jest dbałość o to, by nie ograniczać możliwych odpowiedzi tylko do ewentualności oczywistych dla nas.

Pod względem formalnym pytania zamieszczone w kwestionariuszu mogą przybierać postać następującą:

1.    Pytania otwarte, czyli nie narzucające żadnej określonej formy odpowiedzi. Trzeba przy tym przeznaczyć sporo miejsca na udzielenie odpowiedzi, by zachęcić ucznia do swobodnego, możliwie wielozdaniowego oznajmienia.

Przykład:

Kto Twoim zdaniem powinien wchodzić w skład samorządu szkolnego?

2.    pytania z ograniczoną możliwością odpowiedzi, spośród których można wyróżnić:

— pytania z odpowiedzią dwuczłonową: „tak, nie” lub trój-czionową, np. „zgadzam się, nie zgadzam się, nie mam zdania”.

Przykład:

Czy na ogół wolno Ci spotykać się z koleżanką (jeśli jesteś chłopcem) lub kolegą (jeśli jesteś dziewczynką) bez mówienia o tym rodzicom?    Tak. Nie.

3.    Pytania, w których przewidziano liczne możliwe odpowiedzi, czasem z możliwością dopisania: „inne”.

Przykład:

Jeśli masz jakieś zmartwienie czy problem, to z kim możesz na ten temat rozmawiać? podkreśl odpowiedź:

Z matką, z ojcem, z wychowawcą klasy, z innym nauczycielem, z bratem, z siostrą, z kolegą, z koleżanką, z inną osobą.

W podanym wyżej przykładzie badany dokonuje wyboru spośród kilku możliwości. Ten rodzaj pytań może mieć wiele wariantów instrukcji odpowiedzi, w zależności od tego, czego chcemy się dowiedzieć. Możemy prosić o wybranie jednej, która, zdaniem badanego, najlepiej opisuje stan rzeczy będący obiektem pytania, kilku odpowiedzi o liczbie ograniczonej (zwykle 2—5), nieograniczonej liczby odpowiedzi, nieograniczonej liczby odpowiedzi z dopisaniem innych jej wariantów.

Niekiedy, by nie tworzyć wyborów sztucznych, zaleca się: „Wymień trzy najbardziej prawdopodobne odpowiedzi” albo: „Wymień najbardziej prawdopodobne odpowiedzi, nie więcej jednak niż 3”.

4. Pytania, na które odpowiedzi są budowane na zasadzie tzw. różnicowania znaczeniowego.

Interesuje nas na przykład, jakie uczucia ucznia budzi określona powieść. Uczeń może książkę oceniać ze względu na to, czy jest ciekawa, czy nie. Jego pogląd możemy umieścić na następującej skali:

Skrajne określenie    Skrajne określenie

pozytywne:    -----negatywne:

„Niezwykle interesująca 1 2 3 4 5 6 7 „Niezwykle nudna książka".    książka”.

Wyrażenie opinii za pomocą umieszczenia znaku „V” nad punktem 4 oznacza wybór średni.

Ocenianie książki ze względu na to, czy jest interesująca, to tylko jedna z możliwości postępowania. Sąd o obiekcie może dotyczyć wielu różnych spraw; książkę możemy na przykład uznać jednocześnie za bardzo ciekawą, niezbyt mądrą i źle wydaną.

Przeciwstawne pary pojęć — zgodnie z którymi oceniamy wiele różnych spraw i których wobec tego warto użyć przy pytaniu o różne interesujące nas obiekty postaw — są następujące: „dobry -— zły”, „piękny — brzydki”, „czysty — brudny”, „wartościowy — bezwartościowy”, „pożyteczny — szkodliwy”, „przyjemny — nieprzyjemny”.    -

Ze względu na właściwości i cechy obiektów, wobec których

203