3 (1069)

210

Podstawy mikrobiologii dla stomatologów

na przez wirus opryszczki, może być chorobą zawodową lekarzy stomatologów i personelu pielęgniarskiego. Wirus ospy wietrznej-półpaśca (ludzki herpeswirus typ 3) powoduje ospę wietrzną (zmiana pierwotna) i półpasiec (zarówno w dermatomach twarzy, jak i innych części ciała). Przyczyną rumienia nagłego jest ludzki herpeswirus typ 6, natomiast „zespół spoliczkowanego dziecka” powoduje ludzki parwowirus B19. Oba zakażenia nie są groźne; objawiają się wysypką i zaczerwienieniem twarzy, głównie u dzieci, i mają tendencję do samoograniczania się (patrz rozdział 21). Papowawirusy powodują brodawki pospolite, natomiast zakażenie wirusem Coxsackie Al 6 może przejawiać się jako zespół „ręki, stopy i ust” (tab. 28.1).

Należy podkreślić, że objawem wielu chorób zakaźnych, np. różyczki, ospy wietrznej, odry i mononukleozy zakaźnej, są zmiany skórne w postaci plamek lub grudek.

j

Diagnostyka laboratoryjna zakażeń wirusowych

Metody diagnostyczne obejmują badania serologiczne w celu wykrycia przeciwciał przeciwwirusowych, pobranie wymazu ze zmienionych chorobowo miejsc lub płynu z pęcherzyków w celu prowadzenia hodowli komórkowych wirusa oraz mikroskopię elektronową (patrz rozdział 6).

Grzybicze zakażenia skóry

Grzybicze zakażenia skóry są wywołane głównie przez der-m a to fi ty i grzyby drożdżopodobne z rodzaju Candida. Jak wskazuje nazwa, dermatofity (do których zalicza się grzyby z rodzaju Microsporum, Epidermophyton i Trichophyton) bytują w zrogowaciałej warstwie skóry, szczególnie we włosach, paznokciach i złoszczonych komórkach naskórka. Grzyby należące do rodzaju Candida są patogenami opor-tunistycznymi, które mogą wywoływać zarówno zakażenia skóry, jak i błon śluzowych (patrz rozdział 35).

Zakażenie miejsca operowanego (zakażenie rany pooperacyjnej)

Zakażenie miejsca operowanego jest przyczyną ok. V-i zakażeń nabytych w szpitalu (zakażenia szpitalne). Jest znaczącym powodem zachorowalności, przedłużonego pobytu w szpitalu pacjentów operowanych i nierzadko przyczyną ich śmierci.

Etiologia

Najczęściej zakażenia wywołuje Staphylococcus aureas i Esche-richia coli, ale czynnikiem etiologicznym mogą być też inne pałeczki Gram-ujemne, np. Pseudomonas aeruginosa i bakterie z rodzaju Klebsiella. Jeśli rana jest zanieczyszczona (np. po operacji na jelicie grubym), mogą dołączać się również bakterie beztlenowe z rodzaju Clostridium i Bacteroides. Większość zakażeń miejsca operowanego jest wiclobakteryjna.

Obraz kliniczny

Brzegi rany stają się zaczerwienione, może wydzielać się ropa. Czasami ropień tworzy się niezauważalnie w głębszych warstwach skóry i ropa może wydzielać się przez li

nię szwu. W zależności od nasilenia objawów u chorych może pojawić się gorączka. Zakażenie miejsca operowanego może spowodować:

® rozprzestrzenienie się zakażenia do sąsiadujących tkanek lub krwi, powodując posocznicę (patrz niżej),

® rozejście się brzegów rany, wymagające ponownego nałożenia szwu.

Patogeneza i epidemiologia

Zakażenie może być zarówno endogenne, jak i egzogenne. Egzogennym źródłem bakterii może być zakażony pacjent zajmujący sąsiednie łóżko lub nosiciel należący do personelu. Rezerwuarem drobnoustrojów są ręce personelu, kurz i różne przedmioty, np. bielizna szpitalna. Do zakażeń krzyżowych dochodzi przez kontakt bezpośredni lub pośredni albo drogą kropelkową. Liczne czynniki mają wpływ na wystąpienie zakażenia miejsca operowanego. Należą do nich:

•    rodzaj rany - czysta (bez cięcia w obrębie układu oddechowego, przewodu pokarmowego lub układu moczowo--płciowego); zanieczyszczona (tzn. powstała po zabiegu operacyjnym w miejscu zasiedlonym florą fizjologiczną); zakażona (np. drenaż ropnia),

•    zagęszczenie oddziałów szpitalnych,

® czas przebywania w szpitalu (krótszy czas pobytu jest związany z mniejszym ryzykiem zakażenia),

•    czas trwania operacji (dłuższy czas zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia zakażenia),

•    obecność w ranie ciał obcych lub drenów,

•    ogólny stan zdrowia pacjenta.

Zapobieganie

Zakażeniu można zapobiec przez:

•    ścisłe przestrzeganie zasad aseptyki i antyseptyki

podczas przygotowywania pacjenta i zespołu operującego do zabiegu,

•    wdrożenie procedur kontroli zakażeń na bloku operacyjnym i ich ścisłe przestrzeganie,

•    odpowiedni ubiór zespołu operującego, ponieważ przeniesienie zakażenia od ludzi jest najważniejszą przyczyną zakażenia ran,

•    utrzymywanie wyższego ciśnienia wewnątrz sali operacyjnej niż w przyległych pomieszczeniach, aby zapobiec przedostaniu się skażonego powietrza i kurzu ze środowiska zewnętrznego i szpitalnego,

•    izolację pacjentów z ropiejącymi ranami, aby zapobiec rozsiewowi drobnoustrojów chorobotwórczych, tzn. izolację źródła zakażenia (porównaj izolację zapobiegającą zakażeniu wrażliwych pacjentów, np. po przeszczepie szpiku kostnego),

•    rozsądną profilaktykę okołooperacyjną w wybranych sytuacjach (np. w przypadku operacji okrężnicy).

Zakażenia u osób oparzonych

Rozległym oparzeniom towarzyszy powstanie dużych, odkrytych, wilgotnych powierzchni, które stanowią idealne miejsce do rozwoju bakterii, ponieważ została uszkodzona warstwa ochronna skóry.