M Molski. Chemia piękna, Warszawa 2009 ISBN 978-S3-0I-15714-2. by WN PWN 2009
271
5.9. Surowce naturalne
z papirusu egipskiego z około 1600 r. p.n.e. Opisano w nim strajk robotników zatrudnionych przy budowie piramidy, którzy nie otrzymali czosnku w ramach codziennego pożywienia. Egipskie papirusy Ebersa z XVI w. p.n.e. zawieraj;} opis 22 preparatów leczniczych opartych na czosnku spośród 800 pozycji. Czosnek jest wzmiankowany w Biblii, świętych księgach hinduskich oraz w literaturze starorzymskiej. W 80 r. n.e. z polecenia Nerona wydawano legionistom rzymskim czosnek w celu zwiększenia ich sprawności bojowej. Hipokrates (460-377 p.n.e.) zalecał czosnek jako środek moczopędny, pobudzający krwawienia miesięczne, stymulujący czynności przewodu pokarmowego. Galen (ok. 200-131 r. p.n.e.) zalecał czosnek jako lek antytoksyczny, leczący ukąszenia owadów oraz ropiejące rany. W tym celu należało zmiażdżone ząbki czosnku zmieszać z mąką i przykładać na rany. Szczepy indiańskie z Gór Skalistych oraz obszaru Wielkich Jezior stosowały dziki czosnek (Allium reticulatum) w leczeniu szkorbutu. Nazwa miasta Chicago pochodzi od indiańskiej nazwy Cigaga-Wunj — terenu występowania dziko rosnącego czosnku40. W średniowiecze) Europie zalecano spożywanie i nacieranie się czosnkiem w czasie epidemii.
Z utartego czosnku otrzymuje się olej czosnkowy (Oleum Allii), czyli mieszaninę substancji o właściwościach antyseptycznych i bakteriostatycznych znacznie silniejszych niż fenol. Substancje te badał w latach czterdziestych Borys Tokin i nazwał je fitoncy-dami — działają one grzybo-, bakterio- i pierwotniakobójczo. Poza czosnkiem występują w cebuli i chrzanie. Najważniejszym składnikiem czosnku jest alliina, czyli pochodna aminokwasu cysteiny. Alliina jest substancją biologicznie nieaktywną, która pod wpływem enzymu allinazy, rozkłada się do kwasu pirogronowego, amoniaku i allicyny 5-(allilosulfinylo)prop-2-enotiolu.
h2c
o
s
alliina
NH:
COOH
H?C
Allicyna w reakcji autokondensacji produkuje substancje biologicznie aktywne: trans i cis ajoen, winyloditiyny i prop-2-entiol, który przekształca się w sulfid diallilowy. Substancje te decydują o specyficznym smaku i zapachu czosnku oraz należą do jego najważniejszych, biologicznie aktywnych składników. Allicyna41 hamuje skupianie płytek krwi (trombocytów), obniża poziom lipidów i cholesterolu w surowicy krwi, działa przeciwgrzybiczo i przeciwbakteryjnie. Ajoeny wykazują również właściwości antyagre-gacyjne w stosunku do płytek krwi i działają antymykotycznie (przeciwgrzybiczo) — mogą być stosowane do miejscowego leczenia powierzchniowych grzybic. Winyloditiyny działają przeciwbakteryjnie i antyagregacyjnie względem płytek krwi.
41J. Lutomski. „Fascynacja czosnkiem — wczoraj i dziś", Postępy Fitoterapii. 1. 7, (2(X)1).