3 (2244)

14

lekkie

I Rycina 6.3. Związek między głębokością zaburzenia czucia somatycznego a umiejscowieniem uszkodzenia

Źródło: Evans, J. P. (1935). Dzięki uprzejmości Association for Research in Nervous and Mental Disease.

podstawie tak niewielkiej liczby przypadków oraz innych badań przeprowadzonych na jeszcze mniejszych próbach formułowano przypuszczenia o korowym podłożu funkcji somatosensorycznych, dopóki nie podjęto badań nad pacjentami z postrzałowymi ranami mózgu po drugiej wojnie światowej. Liczne badania takich przypadków dostarczały coraz więcej danych świadczących o tym, że wykonanie wielu złożonych zadań wymagających różnicowania sensorycznego zależy od okolic skroniowych, tylnej części piata ciemieniowego lub styku skroniowo-ciemie-niowo-potylicznego (Blum i in., 1950; Teu-ber, 1950; Battersby, 1951; Teuber i in., 1951; Teuber, Weinstein, 1954).

Badając chorych z uszkodzeniami pooperacyjnymi w obrębie półkuli podległej, Heca-en i in. (1956) nie stwierdzili podwyższenia progów czuciowych u pacjentów z uszkodzę-

Iliami ciemieniowymi, o ile nie było równocześnie uszkodzenia w okolicy bruzdy Rolanda. Autorzy ci zauważyli także, że pacjenci z uszkodzeniami w tylnej części prawej półkuli mają trudności w złożonych zadaniach czudowo-ruchowych, takich jak posługiwanie się nożyczkami, ubieranie się i budowanie konstrukcji z klocków, oraz przejawiają niektóre z opisanych niżej deficytów wzrokowo--pizestrzennych i zaburzeń obrazu ciała.

Jedno z najbardziej szczegółowych i szeroko zakrojonych badań nad zmianami czucia somatycznego po uszkodzeniu mózgu przeprowadzili Semmes i in. (1960). Liczne badania tego zespołu nad następstwami ran postrzałowych głowy, podsumowane w cytowanej pracy, trudno dobrze przedstawić w krótkim streszczeniu. Jednym z ważniejszych wyni-ków wartych zapamiętania jest fakt, że zespół ten niekiedy znajdował deficyty obustronne u pacjentów z uszkodzeniami lewej półkuli, lecz przy uszkodzeniach prawej półkuli deficyty występowały tylko po stronie przeciwległej. Różnica ta nie była istotna statystycznie i dotychczas właściwie nie potwierdzono istnienia takiej asymetrii półkulowej. Semmes i in. opisali również występowanie obustronnych trudności w uczeniu się pod kontrolą dotykową u pacjentów, których podstawowe zaburzenia czucia wydawały się ograniczone do jednej ręki.

Corkin (1964) przebadała 95 pacjentów po resekcji korowej wykonanej w celu leczenia padaczki. Porównała ich z grupą kontrolną pod względem wykonania zadań na różnicowanie dotykowe oraz testów uczenia się dotykowego i rozwiązywania problemów. Najważniejszym wynikiem jej badań było stwierdzenie ścisłego związku między zaburzeniami czucia i upośledzeniem dotykowego rozpoznawania przedmiotów a uszkodzeniami w okolicy bruzdy Rolanda w lewej lub prawej półkuli. Nie zaobserwowano trwałego upośledzenia czucia u pacjentów z zachowanym zakrętem przed- i zaśrodkowym. Zaburzenia czucia były zwykle przeciwstronne, chociaż zdarzały się niekiedy deficyty obustronne wskutek resekcji jednostronnych. Mierzono wiele zmiennych, takich jak wrażliwość na ucisk, próg różnicowania dwóch punktów oraz lokalizacja dotkniętego punktu. Stwierdzono deficyty bardziej złożonych funkcji, takich jak uczenie się dotykowe i rozwiązywanie problemów, po resekcjach w prawej półkuli, niezależnie od dokładnego umiejscowienia uszkodzeń w jej obrębie. Na podstawie tych badań nie można formułować ogólniejszych wniosków, ponieważ nie wyodrębniono osobnej grupy z uszkodzeniami lewego płata ciemieniowego.

Kontynuację tych badań opisali Corkin i in. (1970). Testami wrażliwości na ucisk, różnicowania dwóch punktów, lokalizacji punktu, czucia ułożenia oraz dotykowego rozpoznawania przedmiotów przebadano 127 osób, u których dokonano jednostronnej, ograniczonej resekcji tkanki korowej. Pomiar przeprowadzano trzykrotnie - przed operacją, po operacji i w okresie odległym od operacji. W pracy tej potwierdzono wcześniejsze wyniki, a mianowicie, że trwałe upośledzenie czucia jest silnie skorelowane z uszkodzeniami w obrębie zakrętu zaśrodkowego i że jest szczególnie głębokie przy uszkodzeniu korowej reprezentacji ręki przeciwstron-nej. Pacjenci z resekcjami w obrębie zakrętu przedśrodkowego, nie obejmującymi obszaru reprezentacji ręki w zakręcie zaśrodkowym, uzyskali w tych badaniach wyniki w normie. Uszkodzenia płata ciemieniowego zlokalizowane poza zakrętem zaśrodkowym powodowały przejściowe deficyty lub nie dawały żadnych zaburzeń. Uszkodzenia umiejscowione poza płatem ciemieniowym albo nie powodowały żadnych zmian somatosenso-rycznych, albo tylko niewielkie zaburzenia w tym zakresie. Zaburzenia czucia ipsilate-ralne (tożstronne, po tej samej stronie, co lezja) stwierdzono u 20 spośród 50 pacjentów z uszkodzeniami płata ciemieniowego.