3 (2589)

(boisko, bramki, itp.), a także poruszających się obiektów (piłka, partnerzy, przeciwnicy), łącząc w sobie postrzeganie i działanie motoryczne w ciągle zmieniających się warunkach gry. Zdolność ta uzależniona jest od różnego rodzaju informacji; w grze piłkarskiej dominujące znaczenie należy przypisać informacjom wizualnym.

Zdolność sprzężenia umożliwia skuteczną organizację ruchów części ciała w stosunku do całego ciała, prowadząc do integracji przestrzennych, czasowych i dynamicznych parametrów ruchu. W koordynacyjnie złożonych elementach techniki piłkarskiej zdolność ta odgrywa dominującą rolę, gdzie organizacja częściowa ruchów musi dodatkowo uwzględniać współudział przyboru - jakim jest piłka a także zachowanie przeciwnika i współpartnerów gry. Podstawową rolę odgrywają tutaj informacje optyczne i kin estetyczne.

Zdolność rytmizacji umożliwia uchwycenie, odtworzenie i realizowanie dynamicznych zmian ruchu w uporządkowanym i powtarzającym się cyklu. Wyraża się to w dostosowaniu ruchów do podanego rytmu zewnętrznego lub przyjęciu celowego rytmu własnego - wewnętrznego. Przejawy lytmu uzewnętrzniają się w czasie (zwolnienie lub przyspieszenie), sile (napięcie lub rozluźnienie mięśni) i przestrzeni (zakres i kierunek ruchu). Dynamiczno-czasowo-przestrzenne uporządkowanie ruchu w koncepcji Schnabla (za Osińskim 1993) pojmowane jest „jako kompleksowa cecha ruchu charakteryzująca się: płynnością, precyzją, stałością, mocą i tempem tegoż ruchu”. Występujące w grze piłkarskiej szybkie przejścia z jednego rytmu w drugi, nazywa się często arytmią, np. zmianę rytmu prowadzenia piłki. Pojęcie arytmii dotyczy również działań zespołowych, jak np. arytmia prowadzenia ataku pozycyjnego. Narzucenie własnego rytmu - lub stosowanie zmienności tych rytmów w grze piłkarskiej związane jest ściśle z umiejętnością dostosowywania techniki do zmiennych warunków sytuacji gry, a więc pozycji partnerów, przeciwników, miejsca akcji, itp. Pohlmann i Kirchner (1981) zdolność rytmizacji i związanej z nią zdolności wysokiej częstotliwości zaliczają do niezwykle ważnych i specyficznych koordynacyjnych zdolności motorycznych. Skuteczne wykonanie większości elementów techniki piłkarskiej zdeterminowane jest skoordynowanym rytmem pracy (często z wysoką częstotliwością) kończyn doinych. Przejawia się w szczególności we wszelkiego rodzaju uderzeniach piłki, gdzie właściwe „ułożenie" nogi postawnej ma decydujące znaczenie w skuteczności tych uderzeń.

Zdolność wysokiej częstotliwości pozwala na wykonanie maksymalnej ilości ruchów całym ciałem lub jego częścią w ściśle określonym czasie trwania zadania ruchowego. Zdolność ta bazuje na sprawności centralnego układu nerwowego (koordynacyjny charakter), a w szczególności na sprawności ośrodków nerwowych, zawiadujących ontogonistycznymi grupami mięśniowymi i naprzemiennych zmian pobudzania i hamowania. W grze piłkarskiej zdolność ta ma kapitalne znaczenie w czasie prowadzeń piłki, dryblingu, zwodów oraz wślizgu.

Podsumowanie

W świetle cytowanej w pracy literatury, przedstawiony problem nie upoważnia jeszcze do pełnych i autorytatywnych wniosków, tym bardziej, iż szereg doniesień, wyników badań i poglądów ma charakter sprzeczny. Z drugiej jednak strony wzrastające wymogi współczesnej gry w piłkę nożną powodują, iż trudno nie dostrzec istotnego znaczenia koordynacji ruchowej w rozwoju tej dyscypliny sportowej. Właściwe rozpoznanie problemu stanowić może znaczący krok w skutecznym opanowaniu trudnych do nauczania elementów techniki piłki nożnej. Jest rzeczą ewidentną, iż zdolności koordynacyjne decydują o łatwości przyswajania techniki ruchu, a w połączeniu z podstawowymi zdolnościami energetycznymi warunkują wysoki wynik sportowy. Powyższe informacje mają istotne znaczenie nie tylko w procesie naboru i selekcji do gry w piłkę nożną, ale również w całym procesie wieloletniego szkolenia, w którym zachowanie proporcji między stymulacją kondycji a przygotowaniem technicznym jest ciągle zagadnieniem bardzo aktualnym.

PIŚMIENNICTWO

1.    Barth 8. (1994) Strategia und Takllka Im Wełtkampfsport. Leistungssport, 3. 4-21.

2.    Behnka D.K., Sass H. (1990) Ziele Aufgaben und Methoden der Fussballusbil-dung im Sciuilsport. Kórpererziehung, 8-9. 350-353.

3.    Bergler J. (1990) Wybrane elementy zwinności (Koordynacji nienowej) u piłkarzy reprezentacji Polski juniorów (W:) Koordynacja ruchowa w sporcie (red.) W. Starosta. AWF w Poznaniu, Warszawa - Gorzów Slkp., 44-48.

4.    Bernstein N.A. (1987) BewegungsphysiologiB. Sportmedizinlsche Schriften-relhe dar DHFK, Leipzig.

5.    Blaser P„ Vorhoełter H. (1988) Die sportllche Technik das Gegenstand des motorischen Lemens. Tłieorte und Praids der Korperkultur, 5, 348-352.

6.    Bfume D.D. (1981) Kennzeichnung Koordnathrer FShigkeiten und Mogllch-keiten ihrer Herusbildung im Trainingsprozes. Wissenschatfliche Zeitschrift der DHFK, 3, 17-31.

7.    Bill M.S. (1980) Otbor w sportiwnych Igrach. Rz. i Sport Moskwa.

8.    Czajkowski Z. (1993) O zwinności do zdolności zbomościowych. Sport Wyczynowy, 3-4, 18-33.

9.    Dietrich W. (1983) Rechtzettige VervoHkommunung koordlnatiyer FShigkeiten. Kórpererziehung. 4,151-155.

10.    Fidalus K. (1972) Próba ustalenia podstawowych czynników motorycznych wpływających na rezultat sportowy. (W): Studia nad morotycznością ludzką. Roczniki Naukowe AWF w Warszawie, 16, 143.160.

11.    Hartę D. (1985) Gnrndlage und Methodik der Ausbildung koordinafiyar Fahig-keiteo. (W): Trainingslehre. Sportvsriag Berlin, 187-194.

12.    Hlrtz P. (1985) Koordinative FShigkeiten im Śchulsport. Vdk. und Wissen. Volksseigener Veriag, Berlin.

13.    Hirtz P. (1988) Koordinative Vervollkommnung ais wichtiger Bestandteil der Kórpertich - sporflichen GnmdausbiWung. Kórpererziehung, 4.154-159.

14.    Hirtz P. (1989) PhSnomen koordinative FShigkeiten. Theorie und Rraxis der

Kórperkuitur. 1, 17-23.

15.    Hirtz P„ LuAyig G„ Wellnitz I. (1982) EntwtcMung Koordinaflyer FShigkeiten -ja, aberwie? KórpererZehung. 8-9, 386-381.

16.    Hirtz P., Ockhjard L. (1986) UntersucłrungsergebnissezurindMduellenmoto-rischen Ehtwickiung. KStperziehung, 2-3, 81-88.

17.    Hirtz P., Starosta W. (1990) Kierunki badaó koordynacji mchowej w sporcie (W): Koordynacja ruchowa w sporcie (rerti.) W. Starosta. AWF w Poznaniu. Warszawa - Gorzów WIkp., 13-31.

18.    Koozag I. (1981) Theoretische Grandlagen und methodische Aspekle der technisch-takitischen Ausbildung In der Sportspielen. Kórpererziehung. 5. 202-217.

19.    Ljach W.l. (1991) Wzaimootnoszenlja koordnacjonnych sposobnostiej i dwi-gatielnych nawyków: teoretlczeskij aspakł. Teoria i Praktyka Hziczeskoj Kultury. 3, 31-35.

20.    Ljach W.l. (1991 a) Kriterii opledeienija koordinacjonnych sposobnosttej. Teoria i Praktda Flziczeskoj Kułtury, 11, 17-20.

21.    Ljadi W. I. (1995) Przygotowanie koordynacyjne w zespołowych grach sportowych. In International Conference on Science Sports Team Games. Instytut Wychowania Fizycznego i Sportu, Biała Podlaska. 155-167.

22.    Melnet H.W, (1983) Charakteristik und Bildung dsr Koordinatrver FShigkeiten im Fussbalisport. Theorie und Praxis der Kórperkuttur, 7, 33-37.

23.    Muller C. (1988) Prinzipen zur Ausbildung von Leistungs yoraussetzungen -dargeslellt am Beispiel der Prinzipen des tenisch -koordinatiuen Trainings. Theorie uri Praxis der Kórperkuttur, 3. 1717-177.

24.    Osiński W. (1993) Rozwój motoryczny człowieka w procesie ontogenezy. (W): Osiński W. (red.) Moloryczność człowieka - jej struktura zmienność i uwarunkowania. AWF Poznań. 39-62.

25.    Póhlmann R., Kircher G. (1981) 011 der Schlusset zum Ertolg die Rhytmus-schulung. Kórpersrziehung. 12. 558-561.

26.    Raczek J. (1993) Koncepcja strukturalizacji i klasyfikacji motorycznośd człowieka (W): Motoryczność człowieka - jej struktura, zmienność i uwarunkowania. (red.) W. Osiński, AWF Poznań, 63 - 80.

27.    Roczek J., Mynarekl W. (1992) Koordynacyjne zdolności motoryczne dzied i młodzieży, AWF Katowice.

28.    Starosta W. (1987) Znaczenie badań koordynacj mchowej dla doskonalenia szkolenia sportowego zaawansowanych zawodników. Kultura Fizyczna. 3-4, 13-18.

29.    Starosta W. (1993) Koordynacja ruchowa człowieka (W): Motoryczność człowieka - jej struktura, zmienność i uwarunkowania (red.). W. Osiński, AWF Poznań, 81-120.

30.    Starosta W. (1995) Zdolności koordynacyjne I kondycyjne w zespołowych grach sportowych. An International Conference on Science in Sprots Team Games. Instytut Wychowania Fizycznego i Sportu. Biała Podlaska, 105-138.

31.    Starosta W., Handeisman (1990) Biospoieczne uwarunkowania treningu sportowego dzieci i młodzieży. R.C.M.Sz.lCF.i S., Warszawa

32.    Stuła A. (1994) Einftus der Bewegungskoordination auf Eftektiyitat das Speila der Fussballspieler Verschiedener Mersgnjppen. Proceedings ot the 3rd Internationale Conference .Sporl Kinetics 1993". AWF Poznań, 717-720.

33.    Stuła A. (1995) Wpływ koordynacji ruchowej na skuteczność gry piłkarzy nożnych oraz jej zróżnicowanie w różnych kategoriach wiekowych. Trener 5. 10-12.

34.    Stula A. (1996) Influence oł Eżercises of fligh Coordination Compiezity on Footballersi Spedallst Efficiecy, 4th International Scientlfto Conference „Sport Kinetics 95". Charles Uniyetsity Prague, 451-454.

35.    Stuła A. (1996a) Znaczenije dwipatielnoj koordinacji w igrie futbolistow (W); Nauc2noje obosnowanije fiziczeskogo wospitanlja, Sportiwnoj trenirowtd i pod-9oloski kadrów po flziczeskoj kultune i sportu. Mińsk, Akademia Fiziczeskogo Wospitanija i Sporla Respubliki Biełarus, 124-125.

36.    Szopa J. (1992) Zarys antropomołorykl. AWF Kraków.

37.    Szopa J. (1993) Raz jeszcze o strukturze motoryczności - próba syntezy. Antropomotoryka, 10. 217.-227.

38.    Szopa J., Mleczko E., Żak S. (1996) Podstawy antropomotoryki. PWN Warszawa-Kraków.

39.    Ważny Z. (1992) Koordynacja mchowa (W): Teoria sportu, (red.) T. Ulatowski. UKRT Warszawa. 263-270.

40.    Wetlnitz I., Hirtz P. (1983) Langzettwirkungen Ezperimentes zur Entwicklung koordinativer FShigkeiten in der Unterstufe. Kórpererziehung, 1,4-5.

41.    Vllknef H.J., Nismann B., Thiedig S. (1984) Vervolkommung Koordinativer Fśhigkeiten in der Ganztagserzienung. Kórfjererziehung, 2-3, 86-90.

42.    Zimmermann K. (1982) Wesentiiche koordinative Fahigkeiten fur Sportspiełe. Włssenschaftiiche Zeitschrift dar OHFK, 3. 33-34.

43.    Zrubak A. (1983) Pohyboua kooridnacia futbolistoy. Trener. Metodckie Listy,