43 (123)

■Szkodliwych czynników jest szczególna (tzw. okres krytyczny dla powstawania E wad rozwojowych).

^■Czynnikami, które mogą zaburzyć prenatalny rozwój dziecka są szczególnie: ■nikotyna, alkohol, narkotyki, leki, promieniowanie, skażenia środowiska, niewłaściwa dieta, choroby i stres matki. Silne i długotrwałe negatywne prze-■pżycia psychiczne matki, a zwłaszcza stres i niepokój są rozpoznanymi czynnika-

■    mi mającymi wpływ — drogą biochemiczną—na pojawienie się problemów zdro-wotnych u dziecka oraz na powstanie komplikacji w przebiegu ciąży (np. długo

■utrzymujące się wymioty, zatrucie ciążowe), porodu (przedwczesny lub opóź-niony poród, nieefektywne skurcze porodowe) i laktacji (brak pokarmu, trud-ności z wypływem mleka).

4.    Dziecko już przed urodzeniem charakteryzuje się specyficznie ludzkimi cecha-

■    mi: przyjmuje wszystkimi zmysłami szeroki wachlarz bodźców, dokonuje ich ■selekcji, reaguje na bodźce w specyficzny dla siebie sposób, niektóre zapamię-I tuje, uczy się, nabywa pewnych nawyków. Dzięki temu już przed urodzeniem B może być przez rodziców traktowane jako partner dialogu i bezpośrednio po uro-

dzeniu może z nimi nawiązać wielozmysłowy kontakt Dziecko już na etapie

■    prenatalnego rozwoju jest podmiotem odrębnym od matki (z własną homeos-tazą), samosterownym i adaptabilnym, ukierunkowanym na pozytywny rozwój,

■aktywnym, nie tylko psychoruchowo, ale także w kontaktach społecznych.

5. r Uznanie dziecka przed urodzeniem za istotę ludzką jest wstępnym warunkiem ■rozpoznania i zaspokojenia psychicznych potrzeb (np. bezpieczeństwa, miłości), W a to z kolei umożliwia jego prawidłowy rozwój. Poczęte dziecko, jako członek ■społecznej niszy ekologicznej, wprowadza zmiany w systemie wzajemnych ■relacji łączących jego rodziców ze sobą oraz z innymi, stając się ważnym

■    podmiotem ich uczuciowych odniesień. Mogą oni poczuć się rodzicami (a nie ■przyszłą matką i przyszłym ojcem oczekującymi dziecka), kształtować przy-Bwiązanie do niego, co dostarcza im wielu radosnych przeżyć. Ciąża jest wtedy ■okresem psychoseksualnego i psychospołecznego dojrzewania, szansą osiągnię-

cia wyższego poziomu osobistego rozwoju.

Słowa kluczowe

ciąża    poród

okresy krytyczne    prenatalny rozwój człowieka

iorganogeneza    zarodkowy okres życia

płodowy okres życia

Pytania kontrolne

1. Na czym polega ciągłość rozwoju prenatalnego i postnatalnego? Jakie są prawa W. i mechanizmy rozwoju wspólne dla okresu przed i po urodzeniu?

43