456 (7)

O ZUDA.C M.

4i'S

pomienioną rudę nie tylko z bagnisk , i z mieysC mokrych, ale też na łykach i w pastwiskach bardzo suchych biorą.ią także poi lasach j nakonieo pokazuie się w dolinach wyschłych, ta iest w tych , w których kiądyś zuay. dowalę się bagniska, lecz które po nieiakim czasu przeciągu wyschły. Pa brzegach dawnego bagniska znayduie się grant obfituiący w akrę. Ostatnia ruda ma kolor kasztanowaty , lecz jaśniejszy od koloru pierwszey rudy. Na miejscach, na których ruda bagnista znayduie się, trawy bywaią bardzo chude. Ruda znajdująca się w bagniskach na południe leżących , iest najlepsza , będąca zaś w bagniskich półuocnycli, ponieważ nic w sobie siarki nie ma, wydaie żelazo kruche na zimno. Jest 'także ruda czarna nakształc węglu , ze wszystkich iest najgorsza. Bywa także zielonnwa naksztalt buxszpa-nu , ma w sobie Cośkolwiek sloności , i głębiey niż inne znayduie Się, zo-wią ią rudą zielonewą; miernie iest dobra, i żelaza dosyć wiele wydaie. Inna ruda ma kolor czerwonawy , toy gdy się dotykaią , takie czucie spra-wuie, takie sól grubo potłuczoną zwykra sprawować; w zębach tak trudno ią zgryść, iak żywicę. Pomieniona ruda iest obfita , bo z stu funtów, daie żelaza funtów 49. W Angermanii pomienioną rudę maią troiaką. Pierwszą śniadą albo prawie brunatną , z tey wykute i rozpalone żelazo iest kruche. Drugą maią czerwono brunatną , ta iest nayobfiesza. Trzecią maią czarniawą , daie żelazo kruche na zimno. Biegli Majstrowie z równości i powierzchowności bagnisk poznaią , czyli pod zwierzchnią skorupą iest ruda; poznaią także rudę z trawy i drzewek , które na bagnach rosną. Tameczna ruda mocno chwyta się korzeni drzew, magnes sitrowey nie ciągnielecz przepaloną przyciąga. Ze zaś ruda , o którey mowa, wystawuie nam odradzanie się rudy we wnętrznościach ziemi, i w własnej macicy, dla tego znalu , z których ią poznaią, iey przymioty i warszty , obszermey opisałem w paragrafie Ul. Klassy pierwszey , Kar: 308- co możesz odczytać.

Wspomnioua ruda znayduie się w bagnach Smalandyi i Ostrogocyi, i w Angermanii , podohna iest do gębki; kolor ma brunatny , miewa różne figu-ry j bywa w różnych kawałkach , to iest: niektóre kawałki są wielkie iak pięść , drugie mnieysze , inne są gładkie , inne.' okrągłe. Ostatnią rudę złamawszy , wewnątrz wydaie się kolor, który widziemy w skórze rozdartcy , albo rozerzniętey. Nie iest bardzo twarda , można ią w palcach kruszyć ; początek ma z bagniska pobliskiego, z którego naksztalt soku delikatnego do jeziora płynie, Osiada w jeziorze w odległości oil brzegów łokci ig , daley nie siąga, Chwyta się kamieni na dnie będących. Zaczem rudę wydo-bywaiąc, wydobywają kamienie, które ruda albo całe, albo po części oblała. Tą sama ruda znayduie się w korzeniach trzciny, których bardziey chwyta się, niż innych. Po mieniona ruda miewa figurę bardzo odmienną , to iest : bywa w kawałkach okrągłych , albo podobnych do iaia, albo w bryłach chropowatych. Cząstki okrągławe podobne są do ziarek pszenicy, ięczmierńa, lub boby , i rzadko by waią równe ; kawałki są lekkie; stłukłszy ie , w pośrzód nich. .'widzieć się daie kolor żółtawy albo rdzawy, niekiedy są okryte skorupą na-kszcałe orzechów , w skorupie znayduie się materya spruc-hniaia żółcą. Nie-które kawałki pokruszy wszy, w pośrzód nich pokazuią się cząsteczki złożone. uihy z różnych, .skorupek, Ostatnia ruda iest bardzo lekka, ani z ciężą-