46 (105)

- cel), czyli głosi, że istnieje cel ostateczny życia ludzkiego, którym jest Dobro Nieskończone. Celowi temu podporządkowane są cele doczesne życia i kultury . Cele te człowiek osiąga świadomie i dobrowolnie. Etyka więc katolicka, chociaż liczy się z dobrą intencją, jednakże jest realistyczna i wymaga moralnie dobrych czynów, które wynikają z całej natury człowieka, ale realizują się w dążeniu woli do dobra pod wskazaniami i kierownictwem rozumu. Czyn moralnie dobry musi być więc: a) rozumny i świadomy, b) dobrowolny a nie przymuszony oraz c) zgodny z prawem moralnym jako prawem naturalnym, istniejącym w człowieku w postaci głosu sumienia, który jest subiektywnym kryterium moralnym według określenia św. Pawła: „Wszystko bowiem, co się czyni niezgodnie z przekonaniem, jest grzechem"" (Rz 142$).

Świadome i dobrowolne więc naruszenie prawa Bożego, zawartego w dekalogu, stanowi grzech, odwrócenie się od Boga. Etyka katolicka jest z gruntu religijna, opiera się tu rełigii i na praw ie natury wspólnym wszystkim ludziom i dostępnym w ich głosie sumienia, szczególnie moralnie ważnym, gdy czyn ma być spełniony wtedy, gdy nikt tego nie widzi i me dowie się o sprawcy.

Współczesny moratan katolicki nie ogranicza się, jak w wieku XIX, kiedy Kościół był w defensywie i oofal ttę z żyda do zakrystii, jedynie do minimalnego programu walki z grzechem w konfesjonale lub na ambonie, przeciwnie dziś ma charakter pozytywny i maksymalni yczny. Wymaga od wiernych ciągłego doskonalenia się moralnego przez usprawnianie władz duchowych rozumu i woli oraz władz zmysłowych pożądania i popędlrwości do łatwego t przyjemnego spełniania uczy nków moralnie dobrych. Takie usprawnienie duchowe władz człowieka pod kierunkiem rozumu tworzy 4 cnoty kardynalne, czyh główne, a to: roztropności (usprawnienie rozum a praktycznego, rozsądku), sprawie* dliwośd, inaczej prawości (usprawnienie wolj ), umiarkowania (dotyczą* cego władzy pożądawczej) oraz męstwa (w zakresie władzy popędliwcj, czyli bojowej, łamiącej przeszkody w wykonaniu dobrego czynu) Zespół tych cnót kardynalnych tworzy naturalną podstawę charakteru chrześcijańskiego, w którym istotne są rozwijające się na gruncie natury ludzkiej cnoty teologiczne, czyli wlane, wiary, nadziei i miłości. Współ* czesne wychowanie moralne w systemie chrześcijańskim kładzie nacisk na kształtowanie cnót i charakteru chrześcijanina w każdym wychowań* ku.a nie wyłącznie przy kształceniu duchowym powołania kapłańskiego czy zakonnego. W dobie posoborowej moraii/m chrześcijański staje się jeszcze bardziej aktywny jako zastosowanie Chrystocentryzrau. ponieważ etykę indywidualną uzupełnia nastawieniem społecznym, wymaga od wiernych udziału w budowaniu dobra wspólnego razem z innymi w społeczności i wyraża się w apostolacie świeckich przez przekształcanie świata na bardziej ludzki.

c) Trzecia idea kierownicza personalizmu jako podstawa moralności i wychowania chrześcijańskiego wywodzi się także z Ewangelii i opiera się na przykładach stosunku Chrystusa do osoby człowieka. Personalizm ten polega na podkreślaniu wielkiej godności i wartości każdego człowieka jako osoby, czyli z natury istoty rozumnej i wolnej, nic tylko dorosłego mężczyzny, ale i kobiety, dziecka, kaleki czy upośledzonego ze względu na cenę duszy ludzkiej, która przewyższa wszelkie skarby: „Bo cóż za korzyść odniesie człowiek, choćby wszystek świat pozyskał, a na swej duszy szkodę poniósł? Albo co da człowiek w zamian za swoją duszę?” {Mi 16,26). Na tej podstawie rozwinął się personalizm chrześcijański, określający człowieka jako osobę (persona). Boccjusz w VI wieku po Chr.³⁵ pierwszy przeniósł pojęcie osoby z Osób Boskich Trójcy Św. na człowieka, zawierającego w sobie „obraz i podobieństwo Boże” i określił osobę jako „indywidualną substancję rozumną” {persona esl radomiu naiurae indmduu substanlia). Definicja ta podkreślała, że człowiek jest złożonością (compositum) duszy i ciała, ciało daje cechy indywidualne, niepowtarzalne człowiekowi, ale istotę osoby ludzkiej Sianowi substancjalna dusza z jej rozumnością. Określenie to przyjął św, Tomasz, z Akwinu i włączył do swej syntezy filozoficznej podkreślając. ze osoba jest tym, co najdoskonalsze wśród wszystkich rzeczy stworzonych {persona significat id t/uoti esl perfectissimum in lola natura - S. Th. 1.29,3). a mianowicie jest trwaniem rozumnej natury³³. Dopiero w XIX wieku pogłębiono naukę o osobie ludzkiej. Pierwszy o. Piotr Semcncńko. założyciel zakonu polskich Zmartwychwstańców, pisali „Natura jest tym, co mamy, osoba jest tym. czym jesteśmy. Osoba człowieku jest poza naturą ludzką, to jego »ja«, sam człowiek w

¹¹ Przyjaciel Kassjodora ministra Teodoryka Wielkiego opisany nu tle swej epoki pot/ II Malewską w powieści pi Przemija postać świata

“ I Miiuibłth, Grundlagc utul Aushildtaig des Char oktet s naclt dem hi Thomas mm Aguin. Ireiburg 1920; S Swicżawski. Osoba ludzka - jej natura i zadania, Jtaak" 1950 nr 26.

101