46 (397)

Można do nich zaliczyć ekshibicjonizm, fetyszyzm, sadyzm, masochizm, pedofilię, sodomię i homoseksualizm. Przejawiają się one w nienaturalnym, sprzecznym z prokreatywną funkcją zachowania gatunku sposobem zaspokajania popędu seksualnego.

Ekshibicjonizm polega na obnażaniu w obecności innych osób własnych narządów płciowych w celu uzyskania w ten sposób satysfakcji seksualnej. W przypadku fetyszyzmu jest ona osiągana przez oglądanie bielizny, odzieży oraz innych przedmiotów należących do osób płci odmiennej. Sadyzm przejawia się w osiąganiu stanu pobudzenia seksualnego przez zadawanie bólu fizycznego lub psychicznego, a u masochisty jest to uzyskiwane przez doznawanie cierpień fizycznych lub poniżeń pochodzących od partnera. Sadyzm i masochizm mogą stanowić jeden ze składników stosunku seksualnego. Pedofilia to stosunki płciowe osób dorosłych z dziećmi. Sodomia, przejawiająca się w kontaktach seksualnych ze zwierzętami, występuje najczęściej u osób zamieszkałych na wsi. Homoseksualizm to kontakty seksualne nawiązywane między osobami tej samej płci.

Niektóre formy współżycia seksualnego nie są sprzeczne z jego funkcją biologiczną, lecz z normami moralnymi i prawnymi obowiązującymi w danym społeczeństwie. Można do nich zaliczyć prostytucję nieletnich oraz gwałt.    _/

Prostytucja dorosłych jest w niektórych społeczeństwach usankcjonowana prawnie, jednak ze względu na wywoływane przez nią szkody moralne nie jest ona akceptowana w odniesieniu do nieletnich. Następstwem gwałtu może być wystąpienie u ofiary szoku lub urazu psychicznego, wywierającego wpływ na dalszy rozwój psychospołeczny.

Odrębnym problemem jest zaspokajanie przez dorastającą młodzież potrzeb seksualnych za pośrednictwem normalnych stosunków płciowych. W niektórych społeczeństwach życie seksualne młodzieży w wieku 14—18 lat jest traktowane jako przejaw normalnego rozwoju psychofizycznego. Przez uświadamianie seksualne dąży się wtedy jedynie do uchronienia przez niepożądanym zajściem w ciążę oraz chorobami wenerycznymi. W naszym kręgu kulturowym życie seksualne młodzieży w tym wieku nie jest akceptowane zarówno ze względu na przyjęte normy moralne, jak i niekorzystny wpływ na przebieg uczenia się, zdobywanie kwalifikacji zawodowych, rozwój zainteresowań, kształtowanie się dodatnich cech osobowości.

Do zjawisk patologicznych nie można również zaliczyć onanizmu, nazywanego też masturbacją lub samogwałtem. Zjawisko to występuje często u młodzieży dorastającej, a nieraz również u dzieci. Nie powoduje powstania takich zaburzeń organicznych, jak niepłodność, impotencja, niedorozwój umysłowy, epilepsja, uwiąd rdzenia, jak twierdzono na przełomie XIX i XX wieku, chcąc w ten sposób uchronić młodzież przed tym „zgubnym nawykiem”. Onanizm może sprzyjać powstawaniu konfliktów moralnych i zaburzeń nerwicowych oraz trudności w późniejszym nawiązywaniu normalnych kontaktów heteroseksualnych, jeżeli młodzież jest straszona jego rzekomymi, szkodliwymi dla zdrowia konsekwencjami.

Rozważmy obecnie, jak można zapobiegać i przeciwdziałać nieprawidłowym zachowaniom seksualnym występującym u dzieci i młodzieży oraz stwarzać warunki pomyślnego rozwoju erotycznego.

Niektóre dewiacje, a tym bardziej perwersje seksualne, wymagają leczenia przez seksuologa, ginekologa lub psychiatrę. Rola rodziców i nauczycieli sprowadza się wtedy do wstępnego rozpoznania tych zaburzeń oraz zapewnienia przeprowadzenia niezbędnych badań specjalistycznych.

W profilaktyce oraz terapii zaburzeń seksualnych nie mających wyraźnego podłoża organicznego ważną rolę odgrywają uświadomienie seksualne oraz wychowanie erotyczne. Powinny one opierać się na założeniu o istnieniu ścisłego związku między seksualizmem i erotyzmem traktowanymi jako różne składniki tego samego procesu, mającego zarówno aspekty biologiczne, jak i psychospołeczne oraz etyczno--moralne.

Uświadomienie seksualne powinno dokonywać się-w szkole podstawowej¹, wyprzedzając w czasie wystąpienie doznań i pragnień powstałych na podłożu rozwijającego się popędu seksualnego. Związanych z tym zadań nie spełnia przeważnie rodzina, dlatego powinny one być włączone w program wychowawczej pracy szkoły. Tematy z tego zakresu mogą być omawiane na lekcjach biologii, na lekcjach wychowawczych, w ramach pogadanek prowadzonych przez lekarza szkolnego lub nauczyciela wychowania fizycznego.

13*

1

Projekt programu zajęć z tego zakresu dla uczniów klas IV — VIII szkoły podstawowej jest podany w wymienionej wyżej pracy I. Obuchowskiej i A. Jaczewskiego, s. 209—210.

195