47

indziej wzrost świadomości klasowej wśród całej załogi, a w szczególności wśród robotników kolejowych warsztatów naprawczych, zatrudniających około 3000 pracowników. Z żywym oddźwiękiem spotkały się tani idee socjalistyczne, rozpowszechniane w latach siedemdziesiątych przez ludzi, którzy stali się później działaczami Wielkiego Proletariatu. W aktach policyjnych z tamtych lat spotyka się nazwiska Józefa Szmausa, Jana Paszkę, Jana Śliwińskiego, Józefa Szczepańskiego, Włodzimierza Łęckiego i Antoniego Kluszcwskicgo, podejrzanych o udział w konspiracyjnych kółkach socjalistycznych.

Właśnie w kolejowych warsztatach naprawczych w dniu 3 kwietnia 1882 roku rozpoczął się pierwszy w Królestwie Polskim masowy strajk, z udziałem 2000 robotników. Domagali się oni wydalenia z Zarządu Kolei inżynierów Altdorfera i Schoenfelda, którzy — zdaniem strajkujących — ponosili winę za zbyt niskie zarobki. Kolejarze domagali się wyższych stawek akordowych, usprawnienia opieki lekarskiej i poprawy działalności kas ubezpieczeniowych. Carska żandarmeria nie odważyła się na użycie siły wobec strajkujących kolejarzy.

Do robotników warsztatów naprawczych była skierowana pierwsza, drukowana konspiracyjnie odezwa Proletariatu, pisana prawdopodobnie przez Ludwika Waryńskiego. Odezwa wzywała do solidarności w nadchodzących wyborach do Zarządu Kasy Wsparć, wytykała antyrobotnicze stanowisko Zarządu Kolei, który— mimo obietnic — po podjęciu pracy przez strajkującą załogę odmówił jakichkolwiek ustępstw na rzecz robotników.

Z biegiem lat narastał nacisk władz carskich na odebranie samodzielności kolei warszawsko-wiedeń-skiej. Stopniowo, mimo oporu Zarządu Kolei i załogi, zaczęto wprowadzać język rosyjski jako jedynie obowiązujący, wprowadzono system płac taki, jak w całym imperium, rosyjskie instrukcje budowy i eks-

58. Warsztaty kolei warszawsko-wiedeńskiej w Warszawie

59. Hala naprawy parowozów kolei warszawsko-wiedeńskiej

47