_
2. RÓŻNORODNOŚĆ ŻYCIA NA ZIEMI
grzbietowe naczynie krwionośne
podłużny fałd jelita
jelito
kutykula
nabłonek
kanalik wydalniczy-otwór wydalniczy
podwójny łańcuszek nerwowy
wtórna jama ciała
szczecinki
gardziel
wór powłokowo -mięśniowy
grzbietowe naczynie krwionośne
zwoje
nadgardzielowe
otwór gębowy zwoje
- jelito
brzuszne
naczynie
podgardzielowe naczynia tętniące L . wole . t 1 , , Para zwojów brzuszny krwionośne
przeiyK żołądek segmentowych pień nerwowy
PRZEKRÓJ POPRZECZNY SEGMENTU
mięśnie
mięśnie podłużne
brzuszne naczynie krwionośne
PRZEKRÓJ PODtUZNY CIAŁA
• Ściana ciała - wór powłokowo-mięśniowy (czasem mylnie: wór skórno-mięśniowy). Od zewnątrz: bezpostaciowa kutykula (niekiedy wysycona chityną) wytwarzana przez leżący poniżej nabłonek jednowarstwowy. Głębiej: dwie (okrężna i podłużna) warstwy mięśni. Rzadziej także mięśnie skośne.
• Układ pokarmowy rurkowaty dzieli się na wyspecjalizowane odcinki: jelito przednie, środkowe i tylne. W jelicie przednim za jamą gębową leży umięśniona gardziel oraz przełyk. W gardzieli gruczoły ślinowe (ślinianki). Dodatkowo występuje wole (także np. u pijawek). Jelito środkowe - prosta rura z podłużną rynienką po stronie grzbietowej (tzw. tyflosolis). Jelito tylne zakończone jest otworem odbytowym.1
• Układ krwionośny zamknięty (krew nie wylewa się z naczyń, a więc nie miesza z płynem jamy ciała, wyjątkiem są pijawki), brak serca. Naczynie grzbietowe prowadzi krew z tyłu ciała w kierunku płatu głowowego. Naczynie brzuszne prowadzi krew z przodu ciała ku tyłowi. Naczynia podłużne i okrężne, kurcząc się, powodują przepływ krwi. Krew często zawiera barwnik oddechowy rozpuszczony w osoczu:
UKŁAD WYDALNICZY (WIDZIANY Z GÓRY’
przegrody między-segmentalne (sepia)
hemoglobinę, erytrokruorynę (czerwone) lub chlorokruorynę (barwnik zielony).
9 Układ wydalniczy metanefrydialny - para orzęsionych lejków w jednym segmencie wychwytująca metabolity (mocznik lub amonict z jamy ciała i usuwająca kanalikami prze: otwór w powłoce ciała na zewnątrz (w następnym segmencie). Nefrydia (tu nazywane czasem metanefrydiami) odpowiadają także z a osmoregulację.
• Układ nerwowy drabinkowy (czasem węzło-wo-drabinkowy) - zwój nadgardzielowy, zw°> podgardzielowy, obrączka okołogardzielowc. łańcuszek brzuszny, tzn. zwoje segmentów-' z konektywami i komisurami. U form wyspec;: lizowanych brzuszne zwoje nerwowe i pnie zlewają się w jeden brzuszny łańcuszek nerwów
• Wymiana gazowa - przez powłoki cia-U wieloszczetów także silnie ukrwione poroP-' dia, u niektórych z wyraźnymi wyrostkom skrzelowymi (skrzela zewnętrzne).
• Przestrzenie wtórnej jamy ciała (celomo pełnia płyn.
Cechy pierścienic | |||
Charakterystyka pierścienic |
Nereida |
Dżdżownica |
Pijawka |
Segmentacja |
heteronomiczna (ale tylko w przedniej i tylnej części ciała) |
homonomiczna |
pozornie homonomiczna |
Przednia część ciota |
płat przedgębowy (na nim głaszczki, czułki i oczy) i płat gębowy (w nim otwór gębowy) tworzą tzw. głowę |
prosty płat głowowy |
przednie segmenty przekształcone w przyssawkę |
Pozostałe odcinki ciało |
segmenty opatrzone dwugałęzi-stymi parapodiami (przynóżka-mi) wyposażonymi w szczeciny i wyrostki; płat odbytowy |
brak parapodiów | |
pierścienie ze szczecinkami |
stała liczba pierścieni; przyssawka tylna | ||
Występowanie |
wody słone |
wilgotna gleba |
wody słodkie, wilgotna gleba |
Znaczenie (wybrane aspekty) |
pokarm dla zwierząt morskich, mineralizacja dna morskiego, jako nawóz, osiadłe wieloszczety są filtratorami |
kształtowanie struktury gleby, zwiększanie jej żyzności, produkowanie humusu |
źródło hirudyny, wykorzystywane w medycynie do terapii; pasożyty zwierząt |
y^
naczynie grzbietowo--parapodialne
naczynie _
grzbietowe
naczynie
okrężne
naczynie naczynie brzuszno-brzuszne -parapodialne
Larwa wieloszczetów: a — pojedyncze włókna mięśniowe, b - rzęski, c - jelito, d - otwór gębowy, e - protonefrydium, f - otwór odbytowy
O wieloszczety
- rozwój złożony, larwa pływająca - trochofora O skąposzczety
- zapłodnienie krzyżowe, rozwój prosty
- jaja rozwijają się w mufkach wytwarzanych przez siodełko O pijawki
-zapłodnienie krzyżowe, rozwój prosty
- jaja rozwijają się w kokonach wytwarzanych przez gruczoły siodełka
Aromorfoza - zmiany w budowie i funkcjonowaniu organizmów, podnoszące je na wyższy poziom rozwoju ewolucyjnego, umożliwiające opanowanie nowych środowisk.
Ewolucyjne osiągnięcia pierścienic, które można zaliczyć do aromorfoz:
1. celoma (wtórna jama ciała) - sprawniejsza wymiana substancji
2. cefalizacja - proces wyodrębnienia odcinka głowowego (np. u nereidy),
3. parapodia - zaczątki układu lokomocyjnego i oddechowego (np. u nereidy),
-* zamknięty układ krwionośny - zwiększenie tempa przepływu hemolimfy.
Czasem układy z przewodem pokarmowym zakończonym otworem odbytowym nieściśle określa się m11 drożnych (drożny musi być każdy przewód pokarmowy, nawet ten bez otworu odbytowego).