52

2. RÓŻNORODNOŚĆ ŻYCIA NA ZIEMI

Budowo serca płazów (A) i schemat nctzs krążenia (B)

odcinek krtaniowo--łchawiczy

przegrody

Płoz

bezogonowy

Budowa wewnętrzna iaby

jpózg    , ,,

rdzeń kręgowy

, jądro .nerka

dwunastnica

-    jama gębowo-gardzielowa - uczestniczy w tłoczeniu powietrza do płuc

-    płuca - dwa cienkościenne worki o małej powierzchni czynnej, które tylko w około 50% zapewniają zapotrzebowanie tlenowe organizmu; wspomagane przez oddychanie skórne

Układ oddechowy dorosłego płaza oddychającego płucami

•    większość płazów jest płucodyszna (skrzelodysz-ne sq kijanki i neoteniczne płazy wodne)

•    płuca - parzyste, słabo pofałdowane worki

•    prosty mechanizm wentylacji płuc - ruchy jamy gębowo-gardzielowej

•    ważne jest oddychanie skórne

•    wymiana gazowa także przez nabłonek jamy gębowo-gardzielowej

Mózg płaza

•    mózg pięcioczęściowy (liniowy układ części)

•    rdzeń przedłużony (RP) zawiera ośrodki oddychania, kontroli pracy serca; największa część mózgu

•    kresomózgowie (K) nieco lepiej rozwinięte niż u ryb (dwie półkule o gładkich ścianach)

•    w międzymózgowiu (MM) szyszynka (u współczesnych brak oka ciemieniowego)

•    spore śródmózgowie (S) z ośrodkami wzroku

•    móżdżek (M) mały i wąski (prosta lokomocja)

•    od mózgowia odchodzi 10 par nerwów czaszkowych

•    układ zamknięty, dwuobiegc"'

•    serce: zatoka żylna, ć"Z przedsionki, komora, stos tętniczy

•    serce podzielone na prc--‘ sionek prawy i lewy (w wyr. ■ -pojawienia się drugiego abe gu krwi - płucnego); z kamer serca jest wyprowadzana --dużego obiegu krew mięsna: utlenowana i odtlencwC (w warunkach fizjologiczny-' mieszanie nie jest całkowite

•    zastawka spiralna w s^,c:' tętniczym umożliwia rozć: = = nie krwi natlenowanei (z ^ic' części komory) od octlena nej (z prawej części kamei

Rozmnażanie się i rozwój płazów

Płazy krajowe

Kijanka - larwa żaby, przystosowana do życia w wodzie (skrzela, ogon, opływowy kształt ciała)

Zasadnicze cechy żaby przystosowujqce jq do życia w środowiskach wodnym i lądowym
Środowisko lądowe	Środowisko wodne
0    kończyny umożliwiające poruszanie się (unoszenie ciała 1    skokij 0 ruchoma głowa 0 oczy osłonięte powiekami 0 obecność płuc 0 dwa obiegi krwi 0 obręcze (miedniczna i barkowa), oparcie dla kończyn .wolnych; nowe na drodze ewolucji odcinki kręgosłupa: szyjny oraz krzyżowy • obecność ucha środkowego (z jedną kostką słuchową -strzemiączkiem) oraz ucha wewnętrznego	•    palce kończyn połączone błoną pławną •    skóra pokryta śluzem ułatwia pokonanie oporu wody •    cienki naskórek, ukrwiona skóra umożliwia wymianę gazową przez powierzchnię ciała •    obecność skrzeli, ogona, opływowego kształtu ciała u kijanek i płazów ogoniastych •    zapłodnienie zewnętrzne oraz rozwój złożony (z postacią larwalną) •    mocz będący słabym roztworem mocznika i amoniaku
Uwaga: Płazy są zwierzętami pożytecznymi. Są grupą ginącą (przyczyną .a m.in. zanik zbiorników wodnych i zanieczyszczenie środowiska). Wszystkie płazy są w Polsce objęte ochroną gatunkową (por. tablice).

hodowlach akwariowych można zobaczyć aksolotla meksy-rańskiego (Ambystoma). Jest to neoteniczna forma, dojrzałość cfciową osiąga skrzelodyszna larwa. Przeobrażenie aksolotla w postać dorosłą następuje w wyni-j ku podania hormonów tarczycy,

i—.___