52

na oddziaływać na nie poprzez system wychowania, system pra^. i sposoby narzucania władzy^{1 2}.

W klasycznym ujęciu przekaz socjotechniczny można sprowg. dzić do trzech form działania².

Pierwsza to działania perswazyjne, w ramach których syste^ sterujący usiłuje wpłynąć za pomocą przekonywania na zmiat^ poglądów - a pośrednio postaw - systemu sterowanego. Przekaz ten charakteryzuje się dużym stopniem jawności intencji nadawcy oraz wyrazistością samych językowych wykładników perswazji.

Druga forma przekazu to działania manipulacyjne, poprz^ które usiłuje się zmienić poglądy, zachowania i postawy, wbrejjf' woli systemu sterowanego lub przynajmniej bez jego wiedzy.

Trzeci rodzaj przekazu socjotechnicznego to działania facylj. tacyjne, a więc stwarzanie realnych sytuacji, które mogą ułatwiać kształtowanie poglądów i postaw ludzi. Wykorzystuje się np. wzajemny wpływ członków grupy pobudząjący wzrost zachować określonego rodząju. Oddziałując na ludzi nie tylko indywidualni^ lecz wykorzystując wpływ grup do których należą i grup odniesienia, można wywoływać ich zachowania oraz kreować postawy, jakich nie dałoby się spowodować działaniami indywidualnymi.

Przekaz socjotechniczny zawiera m.in, informacje dotyczące posobu pojmowania gry politycznej i jej podstawowych reguł. W tym sensie jest uniwersalny i sprzyja stabilnej reprodukcji po-rządku społecznego. Stanowi wspólny zbiór wpływów wielu podmiotów socjotechniki. Oprócz przekazu uniwersalnego związanego z celami ponadczasowymi i po części długotrwałymi, możemy jednak wyróżnić działania o celach specyficznych, charakterystycznych dla określonych nadawców i mieszczących się w ramach ich interpretacji reguł gry politycznej, w kierunku których powinien reprodukować się porządek społeczny. Różne są podmioty socjotechniki, a także ograniczone możliwości ich identyfikacji, stąd też znaczna dyferencjacja pojmowania samych reguł gry. Początek tego zróżnicowania determinuje ogólny kierunek

oddziaływania socjotechnicznego - Może ono zmierzać albo w kierunku pojmowania polityki jako gry o sranie zerowej (ujęcie konfliktowe polityki), albo gry o sranie dodatniej (ujęcie funkcjonalne). Wartości specyficzne dla określonej interpretacji polityki w kategoriach gry powodują dalsze zróżnicowanie celów oddziaływań socjotechnicznych.

godotechnika jest nastawiona na dążenie do osiągania celu optymalnego, czyli zamierzonego przekształcenia społeczeństwa zgodnie z założonymi wartościami. Jest zatem procesem reprodukcji rozszerzonej, nie zadowala się powielaniem istniejącego porządku wraz że wszystkimi jego mankamentami. Zakłada możliwość uszlachetnienia świata, choć wizja wartości, które społeczeństwo powinno w tym celu zintemahzować, może być bardzo zróżnicowana.

Podobnie jak w przypadku socjalizacji, tak i w socjotechnice należy wyróżnić szczególny obszar oddziaływań, zarówno ze względu na katalog celów, jakie chce się osiągnąć, jak i subiektywizm ich wyznaczania. Jest to sfera polityki.

5. Socjotechnika polityczna

Jeśli określimy w ramach socjotechniki obszar działań politycznych, kwestia subiektywizmu i partykularyzmu zaznacza się szczególnie mocno. Bardzo często celem socjotechniki politycznej jest przystosowanie lub wykształcanie pewnych postaw, których użyteczność czy "sprawność nie jest oceniana z punktu widzenia adresatów przekazu socjotechnicznego, ani też założonych szczytnych ideałów czy ponadczasowych wartości, lecz z punktu widzenia jego nadawców. Socjotechnika polityczna należy do form komunikowania politycznego, przy zastrzeżeniu jednak, iż chodzi w tym przypadku o wybitnie jednokierunkowy przekaz informacyjny charakterystyczny dla komunikowania hegemonicznego⁵⁷.

⁶⁷ Szerzej: P. Pawelczyk, D. Piontek, Socjotechnika w komunikowaniu politycznym, Poznań 1999.

101

1

A. Podgórecki, Zasady socjotechniki, Warszawa 1966, s. 23.

2

^M A. Podgórecki, Patologia życia społecznego, Warszawa 1969, s. 371.