52 (200)

Co trzecie małżeństwo rozwodzi się, rośnie liczba samotnych osób oraz rodzin z jednym tylko dzieckiem. 12 proc. niepełnoletnich dzieci na zachodzie Niemiec i 20 proc. na wschodzie dorasta pod opieka samotnie wychowującej matki, albo (rzadziej) ojca. 7 proc. wszystkich niepełnoletnich to sieroty, prawie 20 proc. dzieci nie ma rodzeństwa.

Już od dawna dzieci nie mogą być pewne tego, że ich rodzice pozo-stanąna zawsze razem oraz że status rodziny w momencie ich przyjścia na świat będzie taki sam jak za 5, 10 i 15 lat.

Nawet jeżeli w naszym społeczeństwie istnieje coraz więcej alternatywnych modeli rodziny, to tradycyjne koncepcje rodziny są podobnie jak wcześniej u prawie wszystkich ludzi obecne w postaci obrazów ich pragnień i tęsknot. Przeważająca większość wysoko ocenia małżeństwo i rodzinę oraz uważa je za podstawowe wartości życiowe. Jednocześnie, jak wynika z obserwacji osób pracujących w poradniach rodzinnych i małżeńskich, nauczycieli i pedagogów społecznych, rodziny są w coraz mniejszym stopniu w stanie wypełniać swoje zadania dotyczące wychowania, pielęgnowania związków i socjalizacji. Rosnąca przemoc i agresja, problemy z komunikacją i utrzymywaniem związków oraz brak psychicznego poczucia bezpieczeństwa w życiu rodzinnym zdają się wskazywać na to, że system rodziny staje się coraz bardziej „pojemnikiem sprężonych uczuć bez wentyla bezpieczeństwa”.

Terapeuci rodzinni, m.in. Horst Eberhard Richter, zwracali w swoich badaniach uwagę na różnorodne formy związków w rodzinie, które prowadzą do chorób i zaburzeń. To nie zawsze przemoc, wykorzystywanie seksualne sprawiają, że niektórym ludziom trudno znieść życie w rodzinie. O wiele mniej spektakularne, ale również dramatyczne i obciążające wiele dzieci, są intrapsychiczne konflikty dorosłych oraz konflikty między nimi, które w bardzo subtelny sposób przenoszone są na słabszych członków rodziny. Należą tutaj na przykład ograniczenia w możliwościach wyboru i alternatywnych działaniach, brak empatii, zakodowana komunikacja, zabranianie niezależności, niezdolność do wspierania w osiągnięciu samodzielności oraz wysoki stopień wzajemnej kontroli. Rodziny, które potrzebują dla odciążenia kozła ofiarnego, aby mogły zachować swoją równowagę, albo też symbiotyczne rodziny, które w wyniku swojej silnie zaznaczającej się tożsamości rodzinnej uniemożliwiają poszczególnym członkom osiągnięcie dostatecznej

swobody i w ten sposób niszczą ich indywidualność i samodzielność to tylko nieliczne przykłady z ogromnej listy interakcji, które przeszkadzają w zdrowym rozwoju.

5.2.3. Zmienione struktury rodziny

W odniesieniu do zmienionych struktur rodzinnych i społecznych często mówi się o kryzysie rodziny.

Z punktu widzenia rozszerzających się form związków zmieniające się struktury rodzinne mogą być powiązane również z funkcjami odciążenia i nowymi szansami wspólnego życia. Socjolog Ulrich Beck formułuje to w ten sposób:

„Rozwód zwielokrotnia związki pokrewieństwa - moje, twoje, nasze dzieci - i dlatego też może uzasadniać dużą rodzinę (narodzoną w bólach) powstająca po tym dramatycznym wydarzeniu”.

Zwłaszcza w alternatywnych formach związków z krewnymi z wyboru i wąskim kręgiem przyjaciół można doświadczać ważnych, nowych związków, które pomagają we wspieraniu rozwoju dziecka do autonomii i przywiązania.

Istnieje wiele obrazów alternatywnych form rodziny, żyjący w separacji partnerzy z dziećmi, niezamężne pary rodziców każde ze swoim lub wspólnym dzieckiem, samotnie wychowujące kobiety i mężczyźni, rodziny zastępcze. Jeżeli posłużymy się tutaj prawnymi kryteriami -zasadą ciągłości pokoleń lub praw rodzicielskich - to nie wszystkie te wyżej wymienione formy życia można określić jako rodziny. Między kształtowaniem prawnych związków rodzinnych do ślubnych i nieślubnych dzieci oraz ustaleniami dotyczącymi praw rodzicielskich nad nimi istnieją nadal różnice, które wskazują na to, że nie może być jeszcze mowy o pełnej akceptacji alternatywnych konstrukcji rodzinnych.

Jeśli jednak posłużymy się innymi kryteriami, jak długotrwałość, intymność, prywatność, wytyczanie granic na zewnątrz, wtedy mamy do czynienia z wieloma różnorodnymi formami życia i rodziny, które z pewnością mająjedną wspólną cechę: głęboko zakorzenione pragnienie i tęsknotę za poczuciem bezpieczeństwa, za ojczyzną, za szacunkiem w stosunku do godności wszystkich członków rodziny, za autonomią i indywidualnym rozwojem osobowości. W wyniku zmieniających się

— 105    -