52 (215)

2.2. Społeczne konteksty projektowania edukacyjno-zawodowego

Wśród wymiarów charakteryzujących proces projektowania edukacyjno-zawodowego i podejmowania konkretnych w tym względzie decyzji, jednym z ważniejszych jest niewątpliwie obiektywny kontekst zmieniającej się rzeczywistości społecznej, w tym zwłaszcza przemiany współczesnego rynku pracy i bezpośrednio z nim związanego rynku edukacji. Te zmiany dokonujące się w obrębie pola społecznego, będąc ważnym elementem, jak powiedziałby Bourdieu - gry, której prawidłowości nie są wyraźnie skodyfikowane ani do końca rozpoznane, stanowią zewnętrzne ramy jednostkowych projektów i decyzji o wyborze kariery. Ten zobiektywizowany, wielopłaszczyznowy układ warunków społecznych, który obejmuje zarówno poziom mikrostrukturalny (z zachodzącymi w nim procesami socjalizacji pierwotnej odbywającej się w najbliższym środowisku rodzinnym), jak i poziom mezzo- (socjalizacyjne uwarunkowania socjalizacji w środowisku lokalnym) oraz makrostruktury społecznej (determinanty w skali kraju czy wręcz globalne) stanowią zewnętrzny regulator biegu życia zawodowego (por. np. Kohli, 1985, Tillmann, 1989, Hurrelmann, Ulich (red.), 1991). Strukturalnym układem odniesienia do kształtowania się pierwszych edukacyjnych sekwencji biegu życia zawodowego jest system szkolny, który poza pełnieniem funkcji kształcącej w dużej mierze steruje procesami orientacji i selekcji, regulując przepływ i dostęp młodzieży do zróżnicowanych pozycji społeczno-zawodowych, ów „(...) system edukacyjny, który w zależności od wbudowanego weń układu funkcji (emancypacyjnej, adaptacyjnej lub rekonstrukcyjnej) jest:

1)    rzecznikiem interesów podmiotów społecznych i promotorem ich zasobów rozwojowych, aspiracji społecznych, dążeń życiowych albo

2)    pełni rolę mediatora między interesami jednostek/grup społecznych a interesami makrostruktury albo

3)    realizuje i umacnia interesy makrostruktury społecznej” (Zielińska, 1994, s. 45).

System ten pośredniczy pomiędzy jednostką a rzeczywistością ma-krospołeczną.

Zielińska (1994) zauważa, że polska szkoła przed zmianą systemową, a i w dużej mierze bezpośrednio po niej, kształciła głównie na potrzeby gospodarki, czemu służyła „(...) systemowa regulacja dostępu młodzieży do zróżnicowanych dróg edukacyjno-zawodowych, w której dominowały procesy selekcji, a nie procesy orientacji. (...) W tym układzie warunków edukacyjnych występowało w znacznej skali zewnętrzne sterowanie biegiem życia zawodowego, wprowadzające młodzież w wymuszone interwencjonizmem społecznym drogi szkolno-zawodowe” (Zielińska, 1994, s. 45-46), a w oczy rzucała się inkoherencja między wybie-