90 (102)

4. Adolescencyjne strategie projektowania przyszłości edukacyjno-zawodowej

Analiza materiału empirycznego zgromadzonego w toku wielokrotnych kontaktów z wybranymi osobami na etapie przed zawód owym pozwoliła wyłonić kilka charakterystycznych sposobów radzenia sobie przez młodych ludzi z zadaniem projektowania dalszych etapów swej biografii, kilka strategii dochodzenia do kolejnych edukacyjnych i zawodowych postanowień i ich realizacji.

Strategie projektowania przyszłości są konstruktem teoretycznym, bezpośrednio nieweryfikowalnym empirycznie. W specyficzny sposób wiążą projektowanie poszczególnych etapów drogi edukacyjno-zawodowej z ich bezpośrednim „rozgrywaniem” w praktyce społecznej, tj. weryfikacją założeń preparacyjnych w toku konkretnych działań. Opis i pokazanie tych związków możliwe staje się przy zastosowaniu longitudinalnej strategii badawczej, a jakościowe potraktowanie zgromadzonego materiału badawczego znacznie to zadanie ułatwiają. Dla pełniejszego zobrazowania i opisania uzyskanych informacji użyto metafor jako narzędzi wydobywania wzorców i porządkowania danych jakościowych (Miles, Huberman, 2000, s. 259-260).

Ewaluacja samego siebie i swoich możliwości w kontekście rzeczywistości edukacyjno-zawodowej czyniona jest w oparciu o cenione w życiu wartości, z perspektywy posiadanej samowiedzy i wiedzy o otaczającym świecie. Wszystkie te czynniki wpływają z kolei na kształtowanie się określonych dyspozycji do zachowań (por. składowe orientacji podmiotowej, rozdział I, podrozdział 3). Przyjmuję, że strategie projektowania przyszłości stosowane przez adolescentów są w dużej mierze wynikiem preferowanych przez nich orientacji edukacyjnych i zawodowych (por. rozdział I, podrozdział 3), których bezpośrednio obserwowalnym i weryfikowalnym empirycznie wyrazem są:

-    projekty dotyczące własnej przyszłości edukacyjno-zawodowej formułowane przez młodzież (zarówno te ostatecznie przyjęte do realizacji, jak i pojawiające się w toku projektowania pomysły „tymczasowe”, „próbne” czy „nie trafione”) oraz

-    rzeczywiste działania kierunkujące drogę edukacyjno-zawodową młodego człowieka związane z wyborem określonego typu kształcenia, ubieganiem się o przyjęcie do wybranych szkół, ich kończeniem, zdobywaniem konkretnych kwalifikacji zawodowych w toku systematycznej edukacji lub poza jej nurtem itp.

Zaproponowane przeze mnie poniżej charakterystyki kilku strategii projektowania przyszłości edukacyjno-zawodowej wyłonione zostały na

90