53 (73)

nemu na 1914 r. organizacyjnemu zjazdowi, który odbył się dopiero w 1921 r. w Calais. Utworzono wówczas Międzynarodową Ligę Nowego Wychowania pod egidą Ligi Narodów w Genewie, dokąd przeniesiono Międzynarodowe Biuro Nowego Wychowania, będące centralą na skalę światową. Liga Nowego Wychowania poza twórcami systemów pedagogicznych obejmowała jako zasadniczych członków rządy państw, które deklarowały wprowadzenie w- swoim kraju reformy szkoły według określonego programu. Polska świeżo po odzyskana niepodległości stała się człon hem Ligi i początkowo miała pewne sukcesy propagandowe szczególnie ar dztedzmie samorządu szkolnego, dopóki Nancy nie zostały przyjęte do Ligi Narodów. Program Międzynarodowy Lip Nowego Wychowania wymagaL by i - celem wychowano było zachowanie i potęgowanie al duchowych dziecka. 2^; - poszanowanie indywidualności, aby oswobodzić wewnętrzne nły dziecka. 3* - nauczania opartego na wrodzonych, spontanicznych zainteresowaniach objawianych w pracy ręcznej umyslouej artystycz-nej i społecznej. 4 - zaprowadzenie samoopanowania i samorządu jako postaw karności. 5 ' - zastąpienie współzawodnictwa nnędzy aczam-mi współpracą indywidualności na usługach zbiorowości. 6 - wymagał koniecznie koedukacji jako wspólnego nauczania i wychowania obu pici, by umożliwić im wzajemne wywieranie wpływów „niezmiernie pożądanych". Obowiązywało tu bezwzględne odrzucenie wszelkich kar tak fizycznych, jak i psychicznych chodziło bowiem w pierwszym rzędne o „oswobodzenie wewnętrznych al dziecka"¹.

Określenie to nie było rwnistir tradyeyyr jako rozv.ij.inie»ćwiczenie sil intelektualnych t moralni ch dziecka lecz pojmowano pod tym wydobywanie specjalnych uł duchowych, o charakterze meups)cłuca> nym, jak siła nadzwyczajna wob, hipootyzerKwo. telepana, jasnowidzenie. mediumtzro i okultyzm Działał w tym programie ezoteryczny me-tycyzm propagowany przez teozofięlgr «rar - bóg. mfia - mądrość) Heleny Bławatskicj i aniropozofię (gr aniropot - człowiek) Rudolfa Steinem jako światopogląd towarzystw masońskich, przyjmujących za podstawę laickiej moralności i etyki naukę jogów hinduskich w opanowaniu ciała przez spotęgowaną ćwiczeniami świadomość jaźni i siłę woli¹'.

W «a sposób Międzynarodowa Liga Nowego Wychowania jako eks-poiytura masonerii wprowadzała, walcząc z chrześcijaństwem, wschodni mistyczny pogląd na kwiat jako podstawę reformy wychowania l nowych założeń wypływał program sprzecznej z tradycją europejską koedukacji, czyli wychowawczego zrównania płci. nie tylko przez u spoiną naukę, ale także wychowanie prowadzące teraz do mas-bitmi/acji dziewcząt i odwrotnie do feminizacji chłopców jako wpływów „niezmiernie pożądanych". Koedukcację uzupełniał postulat, by ó.ifcko samoopanowywało się moralnie przy pomocy jedynie samo-uąda szkolnego jako instytucji demokratycznej bez potrzeby posuwania zasad etycznych i uznawania autorytetu wychowawczego U podstaw zaś całości programu leżała utopijna wiara w spontaniczną wodzoną popędowość zainteresowań twórczych wszystkich dzieci, co perwskto na odrzucenie wszelkiego z góry ustalonego programu i planu nauczania. Całość więc była wyrazem mistycznego idealizmu, indywidualizmu i liberalizmu.

Liga Nowego Wychowania działała w ducha pacyfizmu i rozwijali aę bez przeszkód do 1932 r.. organizując światowe zjazdy co dwa Ma. dopiero kryzys ekonomiczny kapitalizmu i faszyzacja Europy położyła kres jej żywotności i ekspansji. Po drugiej wojnie powszech-mj Liga Nowego Wychowania weszła w skład UNESCO jako jeden i członków Równocześnie zasady przybrały pod wpływem rozwijającej

nauki (psychologia funkcjonalna E. Claparede’a, metoda kliniczna poznawania dziecka przedszkolnego J. Piageta i inne) nieco inny charakter, raczej pedologiczny aniżeli teozoficzny. żądają bowiem, by I - patrzeć właściwie na dziecko jako na istotę odrębną i bogatą (szacunek dla dziecięctwa), 2" - mobilizować aktywność dziecka, 3* - pobudzać i rozwijać je, a nie nauczać, 4 • uwzględniać głębsze zainteresowana dziecka, $’ - angażować je do pełnego życia, 6* - stwarzać z klasy ąiołeczaość dziecięcą, 7 - łączyć aktywność ręczną z pracą umysłową, ł rozwijać zdolności twórcze, 9 - indywidualizować według właściwej każdemu dziecku miary, 10° - zastępować karność zewnętrzną wolnością wewnętrzną*¹ Istotą więc systemu liberalnego wychowania, pk wskazuje nazwa, wciąż pozostaje ta sama swoboda dziecka, uza-udnuna teorią ekspresji i przeciwstawiana praktyce represyjnej starej szkoły, chociaż teoretycznie herbartyści (W. Rcin) byli za „impresją"

"1 Ckililiin. Lit Prlnclplrs dr 1'Educatlon Nomtllr, Paris 1951

11$

1

A Od c rf el d o w ii a, Węńrjwrodmra Uf■ Su»rfo Wfihoutmit. Kuch Pedagogiczny" 1926 nr 3 s. 65-66

^,BAth«rvan. Teuzofia • wyckawmk. Wiiww 191).