55 (218)

się postępem i cofaniem się do punktu wyjścia, zwrotem ku przeszłości i jednoczesnym wybieganiem w przyszłość (Bauman, 1991, 1992, Melo-sik, 1995a, 1995b). Tradycyjna sekwencja wydarzeń życiowych nie jest już czymś nienaruszalnym (modne staje się życie-guma; Handy, 1996). Zmiana systemowa w Polsce przyczyniła się jednocześnie do zmiany całego układu odniesienia, powodując, że nawet osoby, których życie osobiste i/lub zawodowe odznacza się dużą dozą stabilności, zmuszone zostały do redefinicji dotychczasowych schematów postępowania i przebudowania swojej tożsamości w nowych, rządzących się innymi prawami kontaktach interpersonalnych (Marody (red.), 2000). „Współczesna Polska nie oferuje (...) łatwych dróg do budowania pozytywnej samooceny, bowiem w miejsce starego, dychotomicznego podziału na „my” i „oni” pojawiła się zróżnicowana sieć podziałów społecznych, które w dodatku coraz wyraźniej zaczynają być podporządkowane „syntetyzującej” położenie jednostek wycenie ich rynkowej wartości” (Hawrylik, 2000).

Tempo przemian na rynku pracy, zwłaszcza w fazie przechodzenia z nakazowo-rozdzielczej gospodarki sterowanej decyzjami totalitarnego państwa do struktur wolnorynkowych państwa demokratycznego i w trakcie umacniania tychże, jest ogromne. I£ierunek-przemian wytyczają wysoko rozwinięte społeczeństwa przemysłowe stopniowo przechodzące do .ery postidustrialnej, co wiąże się z przekształcaniem struktur pracy i zawodów. Jest to w dużej mierze uzależnione od efektów wdrażania nowyct technologii i globalizacji gospodarki.

Techniczne i społeczne zmiany środowiska życia i pracy zawodowej są powodowane intelektualizacją pracy w wyniku mechanizacji, automatyzacji, robotyzacji i informatyzacji. Następuje integracja wspólnych treści pracy w różnych zawodach i zmniejsza się ilość zawodów, na miejsce znikających pojawiają się nowe zawody, a zwiększenie popytu na prace intelektualne powoduje zmiany struktury i form zatrudnienia (...) powodiye wzrost zapotrzebowania na coraz wyższe kwalifikacje (Bednarczyk, 2001, s. 52, podkreślenie P.M.).

Dotyczy to zwłaszcza zapotrzebowania na rynku pracy w ramach takich dziedzin, jak: informatyka i telekomunikacja, biotechnologie, mikroelektronika, robotyzacja i automatyzacja itd.

Skraca się czas przygotowywania, projektowania, wdrożenia, a także czas użytkowania (życia) produktów. Wymusza to zwiększenie elastyczności, mobilności procesów produkcji i usług, a więc i dostosowania się do tych zmian pracowników i użytkowników. Postępujące zróżnicowanie gospodarki i społeczeństwa powoduje jednak powstanie nowych obszarów zależności i współdziałania: indywidualnego zapotrzebowania oraz współuczestnictwa, np. wpływu konsumenta na produkcję i usługi (tamże, s. 52).

Ogromnym wyzwaniem dla lokalnych rynków pracy są postępujące Procesy globalizacyjne, które nabierają dodatkowego znaczenia w kon-

55