56W (4)

56

łccz o czymś innym, byłaby co catem ignoratio elenchi⁵⁵⁾, gdybyśmy pozwolili zbyć się w taki sposób. — Albowiem we wszystkich podanych przykładach co, co mówi przeciwnik, jest prawdziwe i znajduje się nie w rzeczywistej, lecz tylko w pozornej sprzeczności z tezą; zaatakowany przez mego neguje więc konsekwencję jego wniosku, przeciwstawia się zatem wnioskowaniu prowadzącemu ze słuszności jego twierdzenia do niesłuszności naszego. Jest to zatem bezpośrednie obalenie jego obalenia per nega-tionem conscąuentiae ⁵⁶⁾.

Nie należy przyjmować nawet słusznych przesłanek, jeżeli przewiduje się niedogodne dla nas konsekwencje. Przeciwko temu służą następujące dwa środki, sposoby 4. i 5.

Sposób 4. Jeżeli chce się dojść do pewnego określonego wniosku, to nic należy dawać przeciwnikowi możności przewidzenia tego, lecz należy starać się, aby przyjął w rozmowie nasze luźne i rozproszone przesłanki wcale tego nic zauważając, inaczej przeciwnik będzie próbował stosować najrozmaitsze szykany. Albo też, jeżeli jest wątpliwe, czy przeciwnik się na to zgodzi, wysuwamy przesłanki tych przesłanek, stosujemy prosylogizmy ⁵⁷> i staramy się, aby zaakceptował przedstawione bez ładu i po-

rządku przesłanki kilku takich prosylogiz-mów. W ten sposób ukrywamy swą grę, aż przeciwnik przyjmie wszystko, co nam jest potrzebne; kierujemy zatem sprawę z daleka ku naszemu celowi. Reguły te podaje Arystot. Top. Lib. VIII, c. 1; nie wymagają one przykładu.

Sposób 5 *). Jako dowód swojej tezy można stosować również przesłanki błędne, mianowicie wtedy, gdyby się przeciwnik nic zgodził na prawdziwej bądź dlatego, że nie uznaje ich słuszności, bądź też bo widzi, że nasza teza zaraz by z nich wynikła, należy wówczas stosować twierdzenia, które są niesłuszne same w sobie, ale są słuszne ad liominem ³⁵>, i argumentować z punktu widzenia przeciwnika ex concessis ³⁶>. Prawda bowiem może wynikać również i z błędnych przesłanek, chociaż nigdy nic fałszywego nie wynika z przesłanek prawdziwych. Tak samo można obalać błędne twierdzenia przeciwnika za pomocą innych błędnych twierdzeń, które on jednak uważa za prawdziwe. Albowiem skoro ma się do czynienia z okreśłoną osobą, trzeba stosować jej sposób myślenia. Jeżeli nasz przeciwnik na przykład jest wyznawcą jakiejś sekty, której nic uznajemy, to możemy w^robec niego

Dotyczy tekstu poprzedniego.