5

psychoanalizy do zdominowanego wówczas przez socjologię podejścia do pracy z przypadkiem. Twórczynią lego modelu była Mary Rich

mond.

Konceptualizację i ulepszenie tego modelu zawdzięczamy pracom Gordon Hamilton i jej współpracownikom z nowojorskiej Szkoły Pracy Socjalnej. Prof. Hamilton nazywała swą pracę „organizmicz-nym” podejściem do pi-acy z przypadkiem^{1 2}.. Zgodnie z nim, między jednostką a jej otoczeniem występują związki przyczynowo-skutkowe, FTpsychołogia „ego” i nauki behawioralne dostarczają niezbędnej podbudowy teoretycznej dla wyjaśniania tych związków i formułowania właściwej diagnozy przypadku, a następnie planu postępowania i dal-szej pracy terapeutyczno-resocjalizacyjnej.

Podejście psychospołeczne z jednej strony uwzględnia strukturę psychologiczną człowieka, z drugiej kontekst społeczny, w którym jednostka żyje. Kontekst społeczny w pracy z przypadkiem musi być postrzegany szeroko: a więc nie tylko rodzina, ale także sąsiedzi, przyjaciele, pracodawcy oraz instytucje o wymiarze lokalnym i globalnym - organizacje społeczne, placówki służb}^r zdrowia, pomocy społecznej i inne instytucje państwowe. Psychoterapia i terapia społeczna to formy działania stosowane w tym podejściu w celu mobilizacji sił jed-nostkLi otoczenia spnłerz-imgn dla stworzenia lepszych możliwości roz-woj u osobowości jednostki i jej realizacji w otoczeniu społecznym¹' .

Taicie rozumienie pracy socjalnej jest bliższe koncepcjom polskiej szkoły pedagogiki społecznej wypracowanym już w okresie międzywojennym przez Helenę Radlińską. Radlińska krytykowała zbyt indywidualistyczne, psychoanalityczne podejście do pracy z przypadkiem prezentowane pierwotnie przez M. Uichmond~TrrTatrrijąc piZYczyn ludzkich trudności życiowych głównie w wadliwym układzie środowiska. Według niej ludzie sa zdolni do zmian warunków swego życia, odwołując się do własnych doświadczeń, ale także możliwości środowiska lokalnego, jego tradycji, instytucji i urządzeń. Poprzez pracę z przypadkiem należy z jednej strony inspirować, stymulować, edukować jednostkę, dając jej impuls i wiedzę o tym, jak kreować siebie i kierować własnym życiem. Z drugiej strony należy zmieniać warunki społeczne, bowiem to oiie ctcćydują o funkcjonalności lub dysfunkcji środowiska.

) Model funkcjonalny - powstał w latach trzydziestych w pensylwańskiej Szkole Pracy Socjalnej. Do współtwórców tego podejścia należałyjjessie. Taft i Virginia Robinson.

W modelu tym położono nacisk na relacje zachodzące miedzy jednostką i jej otoczeniem oraz dynamiczne wykorzystanie czasu w pracy ~ż "przypadkiem. INa ogoł unikano kategorii diagnostycznych (przyczy-nowo-skutkowych), gdyż zwykle miały one ograniczoną przydatność w praktyce pracy socjalnej. Niewątpliwy wpływ na model funkcjonalny miało zaadaptowanie do pracy socjalnej elementów psychologii Ottona Ranka. Była to odmiana psychoanalizy, przypisująca „ego” większą rolę w rozwoju i funkcjonowaniu osobowości (integrujące i syntetyzujące funkcje „ego” oraz podporządkowane „ego” procesy postrzegania, myślenia, działania oraz mechanizmy obronne „ego”)³.

Podstawowe założenia tego kierunku to:

1)    rozumienie natury ludzkiej tak jak to widzi psychologia rozwojowa, polegające na podkreślaniu własnej roli jednostek w rozwoju i dokonywaniu wyborów oraz nawiązywanie takich relacji z otoczeniem (również pracownikiem socjalnym), które sprzyjają kreowaniu samego siebie;

2)    ujmowanie metody indywidualnego przypadku nie jako formy psychospołecznej terapii jednostek i rodzin, ale jako metody takiego administrowania uslugami społecznymi, by zostały one w jak nailep-szy sposób użyte dla dobra jednostki i społeczeństwa;

3)    traktowanie caseworku jako procesu, w trakcie którego zasoby i świadczenia społeczne są udostępniane jednostce (odpowiedzialność pracownika socjalnego obejmuje w tym przypadku tylko kontrolę tego procesu, a nie osiągnięcie jakiegoś z góry określonego celu)⁴.

Podejście funkcjonalne podkreśla znaczenie instytucji społecznej w procesie zaspokajania potrzeb jednngtnk Funkcjonalność instytucji pomocy społecznej wobec problemów życiowych jej klientów odzwierciedla kierunek ewolucji w rozumieniu idei pracy socjalnej. Według tego modelu rozwiązywanie problemu jednostek winno odbywać się przez (w ramach) wyspecjalizowane agencje, podejmujące określoną działalność pomocową, dotycząca określonej klasy zjawisk (np. bezro-bocia, samotnego rodzicielstwa, przemocy). Funkcje, zadania i środki takiej agencji winny być jasno określone, a oferta socjalna jednorodna. Pracownik socjalny pracujący w danej instytucji musi posiąść specjalistyczną wiedzę z danej dziedziny (klasy problemów), stając się w' praktyce częścią oferty instytucji⁵.

97

1

   Tamże, s. 74.

2

   G. Filrit, op.cil., s. 217.

3

   C.S. Hall, G. Lindzey, op.dt., s. 78.

4

   G. Filrit, op.cit., s. 217.

5

   Podejście funkcjonalne w pracy z przypadkiem opisuje także Danuta Lalak, Teoretyczny i praktyczny sens metody indywidualnych przypadków, w: Pedagogika społeczna..., s. 225—226.