5 (1693)

JACEK ŻAKOWSKI: Czy pan wierzy w rynek ?

JOSEPH STIGLITZ: Oczywiście! Rynek może być najważniejszą instytucją stymulującą rozwój gospodarczy.

-    Może być, czy jest ?

-    Może być, jeżeli jest właściwie zorganizowany. Rynek źle zorganizowany, zarządzany i kontrolowany jest groźny. Zawodzi i powoduje problemy.

-    Gospodarcze czy polityczne ?

-    Jedne i drugie. Źle zorganizowany rynek niszczy gospodarkę i równowagę społeczną. Psuje demokrację i wpędza ludzi w biedę.

-    Co to znaczy „źle zorganizowany rynek”?

-    Kłopot polega na tym, że nie istnieje żaden uniwersalny model idealnie skonstruowanego rynku.

-    Jakiś uniwersalny model współczesnej gospodarki chyba jednak istnieje i stopniowo upowszechnia się w świecie.

-    Jeżeli pan potrafi taki model opisać, to na pewno dostanie pan Nobla. Ja znam co nąjwyżej sztampy czy matryce, które kiepscy ekonomiści próbują przenosić z jednych krajów do drugich. Im wierniej je przenoszą, tym gorsze są rezultaty

-    Dominuje opinia, że godny naśladowania jest model amerykański.

-    Sporo osób tak uważało jakieś dziesięć lat temu. Dziś nikt rozsądny nie mówi już o naśladowaniu. MFW przez lata zachęcał do naśladowania, z bardzo złym skutkiem dla wielu biednych krajów. Rosja, którą skutecznie do tego zachęcono, w latach 90. zniszczyła swoją gospodarkę i straciła nad nią kontrolę. Natomiast Chiny, które wybrały własną drogę stopniowego budowania rynku, dostosowanego do sytuacji lokalnej gospodarki, odniosły wielki gospodarczy sukces.

-    Więc złe jest naśladowanie i przenoszenie rozwiązań z jednych krajów do drugich. Co jeszcze?

-    Złe jest doktrynalne myślenie i automatyczne aplikowanie recept, które sprawdziły się gdzie indziej albo kiedy indziej. W każdym miejscu i w każdym czasie pojawiają się jakieś specyficzne warunki, które wymagąją odpowiednich reakcji. Pan mówi o „godnym naśladowania modelu amerykańskim”. Ale to przecież w Ameryce w latach 90. złe regulacje giełdowe doprowadziły do powstania bańki spekulacyjnej, która spowodowała krach na nowojorskiej giełdzie i załamanie rynku. Także w modelu amerykańskim pojawiły się przepisy księgowe i korporacyjne, które doprowadziły do gigantycznych pląjt w Enro-nie czy WorldComie.

-    Pan - jako szef doradców ekonomicznych prezydenta Clintona - był wtedy czołowym architektem amerykańskiej polityki gospodarczej.

-    Doradcy ekonomiczni przestrzegali przed niebezpieczeństwem wynikającym między innymi z niekontrolowanego obdarowywania menedżerów gigantycznymi pakietami akcji. Przygotowano ustawę, która miała zapobiec kryzysowi, ale na żądanie Wall Street i Silicon Valley Kongres ją odrzucił.

55