5 (514)

charakterów. Nie pochwalają też zbytniej izolacji dziecka od wpływów zewnętrznych.

Najwięcej jednak badań wykonali sami autorzy kwestionariusza PARI — E. Schaefer i R. Bell oraz ich współpracownicy, m. in. R. Droppleman, A. Kalverboer, N. Bayley. E. Schaefer i R. Bell opracowali niedawno wersję PARI wyłącznie dla ojców. Składa się ona z 240 stwierdzeń tworzących 30 skal (postaw cząstkowych), po 8 stwierdzeń w każdej skali. O ile wiadomo, kwestionariusz PARI w wersji dla ojców nie został jeszcze opublikowany. Nie znane są nam także wyniki badań próbnych (poza interkorelacjami między skalami).

I rjij

2. POSTAWY WYCHOWAWCZE OJCÓW W BADANIACH

WŁASNYCH (na podstawie kwestionariusza PARI)²¹

Przy okazji chciałem podać, że Zakład Psychologii UG (od 1 X 1975 Zakład Psychologii Rozwojowej i Badań nad Rodziną w Instytucie Psychologii) jest w posiadaniu innej zmodyfikowanej wersji PARI dla ojców. Autorami modyfikacji, polegającej głównie na zmniejszeniu liczby stwierdzeń do 115, są S. Schludermann i E. Schluder-marrn. Pierwsze próby nad autoryzowaną wersją polską tego kwestionariusza wykonano jesienią 1975 roku. W omówionym badaniu posłużyłem się oryginalną wersją E. Schaefera i R. Bella.

.Postawy wychowawcze ojców omówimy na podstawie badań własnych przeprowadzonych za pomocą kwestionariusza PARI (wersja dla ojców).

W jednym z tych badań brało udział 80 nauczycicli-ojców pracujących w bydgoskich szkołach podstawowych i ponadpodstawowych ²². Wiek badanych wahał się od 19 do 37 lat. Najmniej liczną grupę stanowili nauczyciele najmłodsi, znajdujący się w przedziale wieku od 19 do 24 lat (2,5%), najliczniejszą zaś najstarsi (37 lat

²¹    Dzięki uprzejmości E. Schaefera kwestionariusz PART (wersja dla ojców) został wykorzystany w badaniach własnych autora niniejszej pracy. Po odpowiedniej redakcji stwierdzeń, dokonaniu potrzebnych weryfikujących technikę i dostosowaniu jej do nowych warunków wprowadzono go do planów badań Instytutu Psychologii UO.

²²    Badania te zostały przeprowadzone przez B. Schumachcr (1974) w ramach pracy magisterskiej przygotowanej w Zakładzie Psychologii UG pod kierunkiem autora. Podawane tu wyniki badań stanowią fragment tej pracy. Badania nad wartością metodologiczną kwestionariusza przeprowadzono wcześniej na innym materiale.

i powyżej; 55%). W przedziale wieku od 34 do 36 lat było 22,5% badanych, od 31 do 33 lat — 12,5%, a od 28 do 30 lat — 7,5%. Mimo dużej rozpiętości wieku badanych należy sobie uświadomić fakt, że wielu z tych nauczycieli miało doświadczenie pedagogiczne oraz było w pełni świadomych?pełnienia roli męża i ojca.

Nie tylko wiek badanych nauczycieli był mało jednolity, ale różnili się oni także znacznie pod* względem wykształcenia. Otóż 42 (52,5 %) miało wykształcenie wyższe magisterskie, 5 (6,25 %) wyższe zawodowe (WSN), 19 (23,75%) półwyższe (SN) oraz 14 (17,5%) średnie pedagogiczne. Stwierdzono też, że większość żon badanych (92,5%) pracowała zawodowo, w tym 62,5% w zawodzie nauczycielskim. 44 (55%) badanych miało jedno dziecko, 28 (35%) dwoje dzieci, a 8 (10%) troje i więcej dzieci.

W pracy niniejszej poddano analizie zarówno postawy badanych wobec wychowania dzieci, jak też postawy wobec ról rodzinnych i domowych. Dane zebrane w toku badania opracowano statystycznie w obrębie poszczególnych skal (postaw cząstkowych) i uporządkowano je w naczelne postawy. W ten sposób utworzono 4 grupy postaw naczelnych: A) kontrola autorytatywna, B) postawu demokratyczna, C) stała ostra dyscyplina, D) postawa wobec ról rodzinnych.

Postawa naczelna zwana kontrolą autorytatywną składa się z 9 skal (każda skala zawiera 8 stwierdzeń), które odzwierciedlają postawy cząstkowe. Są to następujące skale:

2. wychowanie w zależności

4.    łamanie woli

5.    wychowanie surowe    ,

13.    tłumienie agresji

14.    ubóstwianie rodziców

15.    niedopuszczanie wpływów z zewnątrz

17.    surowość

18.    tłumienie zainteresowań seksualnych

22. unikanie wyrażania uczuć

Postawa naczelna zwana postawą demokratyczną została utworzona z 8 skal. W treści swej zawiera problem matczynego ciepła i przywiązania do dziecka, które występowały także w kwestionariuszu PARI, wersja dla matek. Są to skale:

1.    zachęcanie do wypowiadania się

2.    zrównanie w pra‘wach

13. wyrażanie uczuć

227