61 (249)

O. ł *U-łotaA.irrAX VI Sr>4Vo-Sl<»£m> IroJ i.    młlr.-.iu. \Vw.łłv i 2l*)7

ISBN tfetó-OMiJOM O ky WN PWN 2imT

ROZDZIAŁ 5 Style i instrumenty polityki społecznej 83

Style realizacji polityki społecznej

(1)    Styl wyzwalający' okaże się skuteczny wówczas, gdy jedynym problemem adresatów programu, mających właściwe aspiracje i kompetentnych, jest to, że nie mogą oni realizować swych zamierzeń, ze na ich drodze życiowej pojawiły się bariery; działania w tym stylu dają wolność jednostkom, są wyrazem zaufania do ich kompetencji.

(2)    Styl opiekuńczy winien być aplikowany tam. gdzie głównym powodem braku zachowań pożądanych jest brak umiejętności i mo2liwości (ludzie, nawet jeśli chcą postępować we właściwy sposób, to me potrafią bądź nie mogą; jeżeli zaś nie chcą. może to być wtórny przejaw adaptacji do nieusuwalnego stanu niemożności, może to więc wynikać z rezygnacji). Adresaci programów opartych na tym stylu są traktowani jako ludzie w jakimś sensie niepełnosprawni, wymagający wsparcia przejściowego (az do przywrócenia sprawności, która uc2yni ich ludźmi kompetentnymi i wolnymi od ograniczeń) lub nawet trwałego.

(3)    Styl bodźcowy wychodzi z założenia, że ludzie potrafią i mogą wstrzymać się od zachowań potępianych lub podjąć zachowania pożącane, ale nie chcą. dopóki nie dostaną nagrody. Zachowania sprzeczne z Ich chęciami można od nich uzyskać, oferując w zamian dobra, które naprawdę chcą zdobyć (np. dochody w zamian za wykonywanie melubianej pracy); kontrakty te mogą być tzw. propozycjami nie do odrzucenia, jednak pozostawią pewną wolność wyboru nawet słabszym stronom umorzy.

(4)    Styl rygorystyczny jest najmniej przyjemny dla odbiorców; jest to zestaw instrumentów dopasowany do założenia, że adresaci programu (np. osoby nadużywające alkoholu lub przestępcy) potrafią i mogą a>e nie chcą wstrzymać się od zachowań potępianych, że niechciane zachowania można wymóc na nich jedynie pod presją strachu przed dolegliwymi sankcjami (ponieważ przykładowo, me chcą om żyć uczciwie, ale jeszcze bardziej me chcą trafić do więzienia).

Im większą zbiorowość ma objąć program, tym ostrożniej trzeba formułować te założenia, i tym bardziej wskazane jest łączenie tych stylów, rak by powstała spójna całość. Jeśli jest to np. ogólnopolski program wychowawczy adresowany do młodzieży gimnazjalnej, trzeba najpierw wszystkich uczestników programu objąć „uczeniem kompetencji”, potem znaczną ich część nagradzać za zdobycie i używanie tych kompetencji; nie można jednak wykluczyć karania za używanie ich ze szkodą dla otaczających ich ludzi. Jednakże nawet w jednej klasie są uczniowie z różnych środowisk, o różnych cechach osobistych i wzajemnych relacjach; trzeba więc różni cować i mieszać, odpowiednio dawkując, wszelkie „style wychowawcze”.

Reasumując, trzeba powiedzieć, że założenia leżące u podstaw stylu rządzenia mogą w pewnych okolicznościach być założeniami samospcłniającymi się. A nie zawsze jest to pożądane. Wszystkie tc zastrzeżenia i obawy zostały podpowiedziane polityce społecznej przez psychologię, socjologię i pedagogikę.

¹ W poprzednich publikacjach autorka niniejszego rozdziału nazwala go trylem liberalnym; zob. np. Jolanra Su pili tka. Polityki społecznej style realizacji, hasło w: leksykon fiolityki społecznej, Barbara Rysz-Kowalczyk (red,). Warszawa 2002. Instytut Polityki Społecznej UW Mogło to jednak kojarzyć się i bezczynnością. Natomiast wyzwalanie człowieka jh> to, by żył po swojemu, może oznaczać intensywną akcję wyzwoleńczą podjętą przez podmiot polityki społecznej.