64 (198)

imPHHPpn f    *VWrWUf

Celem niniejszej pracy jest dalsze pogłębienie znajomości stosunki w północno-zachodniej Polsce przez analizę materiału dotychczasowego i dorznZJJ pewnej ilości nowych elementów.

Dotychczas naświetlano omawiany problem, wychodząc od materiału lub zachodniowtełkopolskiego, ja zaś staram się naświetlić ten problem, wytfaśT

wyłącznie od współczesnego materiału gwarowego z północnej Wielkopolski i K,

>1

Oba te regiony, tzn. północną Wielkopolską i Krajną, traktują łącznie jako tzw.

węzłowy”⁵. Dokonałem wyboru występujących na tym terenie cech językowych nawiązywały do obszaru kaszubskiego (ewentualnie tez słowińskiego) i do o dolnołużyckiego lub też tylko do jednego z nich. Nie interesowały mnie więcoczy^j ście np. kaszubizmy, które nie sięgały do naszego terenu lub też go omijały. Ta wstępna jest potrzebna m.in. dlatego, że w części szczegółowej, podając zasięg d*T cechy, wymieniam bardzo często najpierw obszar kaszubski czy też w ogóle obj^l^-pomorski. Dzieje się tak z reguły wtedy, gdy jakaś właściwość językowa jeg najpełniej reprezentowana i dla tych północno-zachodnich krańców Polski szczej charakterystyczna.

Ilość wziętych pod uwagę w niniejszej pracy cech nie jest zbyt wielka i dlatego nie może być tu mowy o wyczerpaniu zagadnienia. Niemniej jednak przedstawiony w tg rozprawie materiał pozwala, jak sądzę, lepiej poznać dwa istotne ogniwa w kontaktach językowych między obszarem pomorskim i łużyckim; ogniwami tymi są gwary północnej Wielkopolski i Krajny.

Nie porównuję tutaj właściwości składniowych. Można przypuszczać, źeiwtya zakresie zaznaczyłyby się pewne powiązania między interesującymi nas terenami; jednak należy z tym jeszcze poczekać aż do chwili, gdy zbierze się odpowiedni matenaj składniowy, m.in. do atlasu ogólnosłowiańskiego.

Poszczególne cechy językowe dzielę na pięć grup. Do pierwszej zaliczam takie, które mają charakter pod względem geograficzno-językowym reliktowy, i zmam peryferyczny. Z wymienionym charakterem reliktowym wybranych tu cech językowych wiąże się więc brak bezpośredniego powiązania terytorialnego między gwarami posiadającymi te cechy. Konieczne jest wobec tego wzięcie pod uwagę starszych ogniw pośrednich w postaci wymarłych już dialektów lechickich w widłach dolnej Winy i Noteci oraz na północ od dolnych biegów tych rzek, na zachód od Gwdy. na północ od Dobrzynki etc. (1).

„Sprawozdaniu z Prac Naukowych Wydziału Nauk Społecznych”. R. tli, z. 24(14*15),

1960, i. 70*74 Dla naazych rozważań ważne jest również następujące twierdzenie Autorki zachód Wielkopolski zachował niektóre archaizmy języka polskiego oraz relikty. wykaflglftMB powiązania z dialektami pomorskimi" (M OrMchmaaowąOwoairhiihiiiiiidkp^łw a* 74)    . .

! Nic wdając stą w tym miejscu w ucjcgółowe rozważania na temat siąaiajdi iiwaRa howyefa północnowiclkopotoko-knuniackich (lemsi len opracowałem uanhnuk wmwh gwarami pojednaj i drugiej sironitt kradnie} Noteci (czyli miedzy północną WaHwfnhMi    j

daleko idące powiązania językowe zarówno gramatyków. jak I w zakresie ahrwntctw*. l/wid#*# to mulą takie caąkiowo w MMduą pracy.