6 (1776)

Na rys. 3. lOd przedstawiono obwód typu podwójne T(TT). S. *jnek napięcia wyjściowego do wejściowego układu TT daje się określić jako funkcja parametru m

^U2

-m +2 m² + m + 2

(3.20)

Przy m = 2 napięcie wyjściowe jest równe zeru. układ ma nieskończenie wielkie tłumienie. Przy wartości m < 2 funkcja przenoszenia wzrasta, mając znak dodatni, co oznacza, że układ nie wprowadza przesunięcie fazy. Przy m > 2 układ wprowadza przesunięcie fazy o u, osiągając extremum wynoszące ok. 0,09 przy m = 4,8 i pulsacji określonej wzorem (3.18). W zależności od wartości parametru m można stosować układ TT w pętli sprzężenia zwrotnego w celu uzyskania generatora lub wzmacniacza selektywnego. Ze względu na dużą wrażliwość układu TT na obciążenie, wskazane jest stosowanie go we współpracy z tranzystorami polowymi lub wzmacniaczami separującymi o dużej impedancji wejściowej.

3.2.9. Generator z przesuwnikiem CR

Ze schematu generatora (rys. 3.11) wynika, że wzmacniacz wprowadza przesunięcie fazy o ir. Wprawdzie ze wzoru (3.17) wynika, że wzmocnienie K_u powinno wynosić 29, aby był spełniony warunek amplitudy, niemniej jednak trzeba uwzględnić, że wyjście przesuwnika jest obciążone impedancją wejściową wzmacniacza. Dokładniejsze obliczenia wykazują, że aby powstały drgania, wartość parametru h_2U musi być większa niż 45. Układ wzmacniacza może być tak zaprojektowany, aby ostatni rezystor przesuwnika spełniał podwójną rolę, tzn. rezystora dzielnika polaryzującego bazę tranzystora i rezystora przesuwnika fazy. W takim przypadku pojemność C przesuwnika określa się po obliczeniu układu zasilania i stabilizacji punktu pracy Rys. 3.11. Generator z przesuwnikiem CR tranzystora

Zmianę częstotliwości uzyskuje się przez zmianę wartości któregokolwiek elementu w pętli sprzężenia zwrotnego. W przypadku dużego zakresu przestrajania /_max//_min osiągającego wartości nawet 10:1, można regulować jednocześnie trzy pojemności. Regulacja rezystancji rezystorów powoduje zmianę obciążenia wzmacniacza, a co za tym idzie zmianę wzmocnienia napięciowego, co rzutuje na amplitudę generowanego sygnału i grozi zerwaniem drgań. Generatory z przesuwnikiem fazy są stosowane jako źródła napięcia przemiennego w zakresie częstotliwości 1 Hz-flOO kHz.

3.2.10. Generator z t. stkicm Wicna

Selektywna gałąź mostka Wiena przy częstotliwości określonej wzorem (3. lOc) powoduje przesunięcie fazy równe zeru. W celu realizacji warunku fazy konieczne jest stosowanie wzmacniacza dwustopniowego WE-WE. Ponieważ współczynnik sprzężenia zwrotnego jest duży (równy 1/3), wobec tego wzmocnienie wzmacniacza jest znacznie większe od niezbędnego do powstania drgań. Z tego względu najczęściej oba stopnie mają ujemne sprzężenie zwrotne, zapewniające stabilizację amplitudy drgań i pracę bez zniekształceń.

Na rysunku 3.12 zaznaczono: elementy /?, C gałęzi selektywnej wyznaczającej częstotliwość generatora, rezystor R_x - zapewniający dodatkowe ujemne sprzężenie zwrotne w celu stabilizacji amplitudy drgań oraz kondensator sprzęgający C, — pętli dodatniego sprzężenia zwrotnego z kolektora tranzystora T₂ na bazę tranzystora 7j. Każdy stopień wzmacniacza ma dodatkowo ujemne prądowe sprzężenie zwrotne do redukcji wzmocnienia do wartości K_ul K_ul = 3. Ciągłej zmiany częstotliwości dokonuje się przez jednoczesną regulację elementów R lub C z tym, że regulacja rezystancji jest ograniczoną możliwością zablokowania tranzystora 7j.

Rys. 3.12. Generator z mostkiem Wiena [1]

Dzięki silnemu sprzężeniu zwrotnemu generatory z mostkiem Wiena zapewniają dobrą jakość napięcia, przy łatwym przestrajaniu w zakresie    = 10:1. Są

chętnie stosowane w zakresie częstotliwości 0,01 Hzh-300 kHz.

3.2.11. Generatory z układem podwójnego T

Z teorii czwórnika TT wynika, że maksymalna selektywność czwómika występuje przy m = 2. W takim przypadku stabilność częstotliwości byłaby maksymalna, jednak wartość wzmocnienia wzmacniacza powinna wówczas być nieskończenie

59