6 (47)

533

J$. O czystym podmiocie poznania

w przedmiotach oglądanych zmysłowo zwie się malow-niczością w oglądanych w fantazji tylko — poezją.! Kiedy poeci opiewają radosny poranek, piękny wieczór, cichą, księżycową noc itp., to nieświadomie właściwym przedmiotem ich uwielbienia jest czysty podmiot poznania, wywołany przez owo piękno przyrody, przy którego pojawieniu się wola w świadomości znika, na skutek czego pojawia się ów spokój serca, nieosiągalny poza tym na ziemi |W przeciwnym wypadku jak mógłby działać na nas tak kojąco, ba. tak czatownie wiersz:

Nt>x tret. et coefo fułgehat luna sereno.

Inter mmare stdera' ¹

Okoliczność, że nowość i zupełna obcość przedmiotu sprzyja takiemu niezaangażowanemu. czysto obiektywnemu ujęciu, tłumaczy następnie, dlaczego obcy lub bawiący tylko przejazdem odbiera przedmioty jako malownicze lub poetyckie, a nie wywierają one takiego wrażenia na tubylcach; tak np. nieraz widok całkiem obcego miasta sprawia na Uatyn iraąnlni arii mmmm, a mc doznają p> zupełnie jego mieszkańcy; wynika to bowiem stąd, że tamci nie mając żadnych powiązań | danym miastem i jego mieszkańcami oglądają je czysto obiektywnie. Na tym polega po części przyjemność podróżowania. Wydaje się też, że tu tkwi przyczyna, ezemu usiłuje się zwiększyć wrpływ dzieł narracyjnych lub dramatyi znyi h przez to, że przenosi się scenerię w odległe czasy lub kraje: w Niemczech do Włoch i Hiszpanii, we Włoszech do Niemiec, Polski, a nawet do Holandii.

1

„Noc była, miesiąc wzeszedł na niebios okręgi/Między gwiazd jasne rpje." gwintu¹ H—cjusz Wakkus, Epocty. XV, przeł. Lucjan Rydel, w: i—~ Dzieła wuyttku. wy4 pyl., ( I, » 424.