6 (820)

78

WPROWADZENIE DO EWOLUCJI CZŁOWIEKA

SYSTEf

Ograniczone

zastosowanie

Bezużyteczna dla systematyki

Bardzo użyteczna

USTALANIE POKREWIEŃSTWA: Genetyczne powiązanie między dwoma gatunkami można ustalić tylko na podstawie cech homologicznych (a nie analogicznych). Cechy homologiczne są dwojakiego rodzaju: pierwotne i pochodne. Cechy pierwotne mają ograniczoną użyteczność w ustalaniu pokrewieństwa, ponieważ występują u przodka rozpatrywanej grupy, a zatem nie dostarczają żadnych informacji na temat gatunków wchodzących w jej skład. Zasadnicze znaczenie mają cechy pochodne, ponieważ występują tylko u części rozpatrywanych gatunków i stąd mogą być wykorzystane do rozróżnień w obrębie grupy.

Przyjrzyjmy się na przykład gibbonowi i którejś z małp zwierzokształtnych Starego Świata. Okazuje się, że małpy zwierzokształtne Starego Świata nie mają krawędzi nadoczodołowej, z czego wynika, że cecha ta jest rzeczywiście synapomorfią charakteryzującą afrykańskie małpy człekokształtne i ludzi. Afrykańskie małpy człekokształtne i ludzie stanowią więc grupę monofiletyczną, czyli kład.

WZGL sienią, wotną siadają małp z nie po? spoty k; jednak czlekol

Ustalając związki pokrewieństwa, nie można jednak opierać się na pojedynczej cesze. W większości analiz bada się wiele cech. Znaczenie takiego postępowania najlepiej potwierdza fakt, że jeden zespół cech często wskazuje na jeden schemat pokrewieństw, a drugi zespól - na inny. Analiza kladystyczna człekokształtnych nie jest wyjątkiem. Z zamieszania tego płynie wniosek, że cechy anatomiczne są często trudne do oceny i interpretacji.

Na przykład w ostatnich latach w wyniku jednej z analiz kładystycznych człekokształtnych szympansy, goryle i orangutany zaliczono do grupy monofiletycznej, natomiast ludzi uznano za odrębny kład. Inna analiza połączyła ludzi i orangutany w jeden kład, a szympansy i goryle - w drugi. Większość aktualnych analiz kładystycznych przychyla się do łączenia szympansów, goryli i ludzi w grupę monofiletyczną, w której skład nie wchodzą orangutany, choć preferencja ta nie jest zbyt silna.

Przypuśćmy, że ten ostatni schemat filogenetyczny jest poprawny i że potwierdzają go dane z analiz molekularnych (por. rozdział 15). Wydawałoby się, że powinno to znaleźć wyraz w formalnej klasyfikacji. Tradycyjnie istoty ludzkie i ich bezpośredni przodkowie zaliczani są do rodziny Hominidae, podczas gdy afrykańskie małpy człekokształtne i orangutan należą do odrębnej rodziny Pongidae. Takie pogrupowanie odzwierciedla ogólne podobieństwo morfologiczne, ponieważ lu-