58

HISTORIA LITERATURY

................- ł-

sonet - utwór liryczny złożony z czterech zwrotek; dwie pierwsze sq czterowersowe i moją charakter opisowy, dwie ostatnie składają się z trzech wersów o charakterze refleksyjnym

styl - ukształtowanie wypowiedzi mówionej lub pisanej odznaczające się użyciem charakterystycznych środków stylistycznych

stylizacja - rodzaj upodobnienia, celowe wprowadzenie do wypowiedzi realizującej określony styl pewnych istotnych właściwości innego stylu

synkretyzm - wymieszanie rodzajów i gatunków literackich w obrębie jednego utworu (np. Dziady Mickiewicza); można mówić również o synkretyzmie sztuk, na przykład literatury, malarstwa i muzyki

teodycea - podejmowane w filozofii i teologii próby wyjaśnienia, skąd bierze się zło na świecie (unde ma/um?), skoro został on stworzony przez sprawiedliwego i miłosiernego Boga tyrteizm - nurt poezji patriotycznej; jego nazwa pochodzi od imienia starożytnego greckiego poet, Tyrteusza; jest to poezja patriotyczna, wzywająca do walki za ojczyznę, uwznioślająca śmierć na palu bitwy i piętnująca tchórzostwo

wallenrodyzm - postawa człowieka, który poświęcając swe życie słusznej walce z wrogierr ucieka się w swoim działaniu do metod podstępu i zdrady

Weltschmerz - 'ból istnienia, ból świata'; określenie, które pojawiło się w XIX wieku na oznaczenie bólu związanego z ludzką egzystencją, skazaną na przemijanie; życiu towarzyszy smutek, rozgoryczenie, bierność i apatia

winkelriedyzm - postawa bohatera polegająca na jednostkowym poświęceniu się za naród

wizjonerstwo - umiejętność przewidywania przyszłości

Popularne motywy romantyczne
• ojczyzna	• powstanie narodowe	• anioł
• kobieta	• pielgrzym	• szatan
• miłość	• poeta, artysta	• Bóg
• wędrówka, podróż,	• woda	• dworek szlachecki
pielgrzymowanie	• góra

Filozofia

Filozofia romantyczna rozwijała się przede wszystkim w Niemczech. Główną dziedziną jej zainteresowań była estetyka - dział filozofii zajmujący się pięknem i sztuką.

Idealizm niemiecki

Friedrich Schelling

Georg Wilhelm Friedrich Hegel

Georg Wilhelm Friedrich Hegel (1770-1831) - jeden z najwybitniejszych filozofów niemieckich Uznawał ducha za istotę wszystkiego, co rzeczywiste. Filozofię traktował jako naukę o rozwoju du^ cha absolutnego. Pod wpływem Hegla pozostawała polska filozofia romantyczna, a także literatura. Autor między innymi: Fenomenologii ducha, Nauki logiki,

Wykładów o estetyce.

Friedrich Schelling (1775--1854) - filozof niemieckiego idealizmu, zaliczany do prekursorów romantyzmu. Zajmował się przede wszystkim filozofią sztuki, uznanej przez niego za największe dzieło człowieka, a także filozofią przyrody.

Romantyzm niemiecki

August Wilhelm Schlegel    Friedrich Schlegel

Friedrich Schlegel (1772-1829) - jeden z wielkich twórców niemieckiego romantyzmu. W 1 800 roku ogłosi) Mowę o mitologii. W dziele tym stwierdził, że ludzkość zginie, jeżeli nie odnajdzie nowych, żywotnych źródeł kultury. Ratunkiem miała być nowa mitologia, stworzona na podstawie kultury Orientu i mitów dawnej Północy.

August Wilhelm Schlegel

(1767-1845) - dokonał systematyzacji poglądów romantycznych na sprawy literatury i sztuki, które przedstawił w cyklu wykładów berlińskich i wykładów wiedeńskich.

Romantyzm polski

Karol Libelt (1807-1875) - uznawany za jednego z czołowych filozofów romantyzmu, był uczniem Hegla, uczestnikiem powstania listopadowego. Przedstawił koncepcje filozofii słowiańskiej i filozofii czynu. Przypisał wielką moc wyobraźni. Łączył filozofię z religią. Autor utworu Filozofia i krytyko, samowladztwo rozumu i objawy filozofii słowiańskiej.

Józef Maria Hoene-Wroński (1776-1853) - polski filozof i matematyk, od 1800 roku na emigracji we Francji. Początkowo zwolennik Kanta, potem twórca własnego systemu filozofii absolutnej (mesjańskiej). Autor dzieł: Prolegomena do mesjanizmu, Filozofia matematyki.

Bronisław Trentowski (1808-1869) - twórca tak zwanej filozofii narodowej. Rozwijał filozofię jaźni, zajmowała go filozofia wychowania i polityki. Najważniejsze dzieło to Chowonno, czyli system pedagogiki narodowej.

August Cieszkowski (1814-1894) - prowadził dyskusje z Mickiewiczem i Krasińskim. Polemizował z heglistami, chociaż równocześnie czerpał z Hegla, którego filozofię uważał za apogeum idealizmu. Narodom słowiańskim przypisywał wielką misję budowania przyszłości - realizację Królestwa Bożego na ziemi w epoce Ducha Świętego. Autor dzieł: Bóg i paligeneza, Ojcze Nasz.

Sztuka

Malarstwo

W malarstwie romantyzm nie wykształcił jednej obowiązującej formy. Jak w wielu innych dziedzinach sztuki, wspólna była tylko idea. Malarstwo romantyczne cechował indywidualizm, dążenie do wyrażania uczuć i osobowości twórcy przez dzieło, bogactwo tematyki, propagowanie historyzmu (ulubioną epoką było średniowiecze) i orientalizmu. Ważne miejsce zcjmowała w obrazie natura, jej kontemplacja, groza, duch i panowanie nad człowiekiem.

Obrazy romantyków cechował dynamizm, bo gactwo efektów świetlnych i kolorów.

•    nowe spojrzenie na przyrodę

•    historyzm

•    motyw samotności

•    fantastyka, wizyjność

•    przekształcenia warsztatowe: poszerzenie palety barw i kompozycja budowana na zasadzie kontrastu

•    symbolizm