71 (132)

M. Porębska³ wyodrębnia trzy /.asadnic/e etapy pracy nad zadaniem tekstowym:

1.    Zapoznanie się z zadaniem

..... czytanie ze zrozumieniem pojęć,

rozróżnianie danych, poznawanie pytań,

wydobycie / tekstu zagadnienia do rozwiązania.

2.    Rozwiązanie

pomysły rozwiązania, sposoby rozwiązań, stosowanie schematów.

3.    Sprawdzenie wyników rozwiązania.

W nauczaniu początkowym matematyki mogą mieć zastosowanie, zdaniem I. Wari⁴, następujące schematy postępowania: schemat algorytmiczny, konatywny i heurystyczny (zwane przez nią metodami). Schemat algorytmiczny to niezawodny przepis postępowania, który punkt po punkcie może być wykorzystany przy rozwiązywaniu określonego typu zadań. Na przykład obliczanie zakupów, obwodów figur i tp. od by w ^ się zawsze tymi samymi etapami. Schemat konatywny to sposób zwany też metodą prób i błędów, polegający na dokonywaniu prób pewnych działań aż do próby udanej. Stosuje się ją w zadaniach typu: szarada, łamigłówka. Schemat heurystyczny, który jest przepisem pośrednim, dopus/c/a wiele swobody w wyborze dróg rozwiązania.

Ogólny plan postępowania, mający zastosowanie przy rozwiązywaniu zadań tekstowych, jest według niej następujący:⁵

1.    Zrozumienie zadania

..... wzbudzenie motywacji do podjęcia rozwiązania zadania.

zapoznanie z treścią,

-    - analiza zadania.

2.    Proces rozwiązywania zadania

-    układanie planu rozwiązania, planowanie metody rozwiązania, poszukiwanie i ustalenie rozwiązań,

-    wykonanie planu, wybór rozwiązań zadania.

3.    Sprawdzenie - ocena rozwiązania

—    odniesienie rozwiązania (otrzymanej wielkości do poszukiwanej) do danych w zadaniu,

—    refleksja nad procesem rozwiązania.

I I. Moro/' /. kolei proponuje bardziej rozbudowany tok pracy w zakresie rozwiązywania zadań problemowych, mianowicie:

1.    Zaznajomienie uczniów z. treścią zadania.

2.    Odpowiedzi na pytania dotyczące niezrozumiałych wyrazów, symboli, problemów.

k Samodzielne lub zespołowe próby rozwiązania problemu.

•I. Dyskusja na temat wyników, trudności i błędów.

S. Prezentacja różnych sposobów rozwiązań i ustalenie najbardziej racjonalnego, najciekawszego, oryginalnego.

U. Samodzielne poprawianie błędów.

W swojej koncepcji wyróżniam rozwiązywanie zadań przygotowawczych (prostych) i zasadniczych (głównych), bezproblemowych i problemowych. W rozwiązywaniu zadań tekstowych należy uwzględnić niżej wymienione etapy:

1.    Dobór zadania, jego tematyki i struktury.

2.    Zapoznanie uczniów z treścią zadania.

h Analiza treści połączona z serią pytań i ćwiczeń rozwijających zdolności matematyczne (głównie myślenie).

I. Matematyczny zapis treści zadania.

S. Rozbiór zadania metodą analityczną, analityczno-syntctyczną lub syntetyczną, z zastosowaniem gra licznych schematów' i sposobów rozwiązań.

(>. Ułożenie planu rozwiązania jako realizacji jednej z metod rozbioru zadai na.

7. Rozwiązanie zadania wybranymi sposobami, z doprowadzeniem zawsze do wzoru w jednym zapisie i równania.

N. Sprawdzenie wyniku z. treścią zadania, ń. Sformułowanie odpowiedzi i jej zapis.

Jest to propozycja optymalnego algorytmu pracy przy każdym zadaniu Irkstowym. Należy założyć, że każdy etap można jeszcze dzielić na bardziej szczegółowe. W zależności od możliwości uczniów można niektóre ogniwa tego algorytmu „przeskakiwać’', a więc dostosowywać do indywidualnego tempa pracy konkretnych uczniów, u których wysoki poziom myślenia charakteryzuje się (w trakcie jego przebiegu) nie kolejnymi (poszczególnymi) etapami, a skokami. Stopniowe skracanie etapów i pomijanie niektó-i vch, przy dużych efektach, jest dowodem coraz wyższego poziomu umiejętności.

Składniki przedstawionego systemu omówię w skrócie.

139